Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
CzęśćI.Sekularyzacjatradycyjnejmyślispołecznejdotyczącejpojęciazmiany...
byćbadanijakkażdeinnezjawiskobiologiczne.Wiedzamabyćnaukowa,tzn.
wynikaćzfaktówizależnościmiędzynimi.Powodowałotoodrzuceniezjawisk
nadprzyrodzonychorazwoluntaryzmuiszczególnejindywidualnościjednostek
orazprzekonanie,żeświatemludzkimrządząokreśloneprawidłowościprzyczy-
nowo-skutkowe,podobniejakwprzyrodzie.Dlategodlaewolucjonistówważne
byłoszukaniegenezywszystkichzjawisk,bywyjaśniaćzapomocąpochodzenia
ichistotę.Akceptacjatezyojednościświataoznaczałarównieżprzekonanie,że
naturaludzkajestniezmienna,aprzynajmniejjejpodstawowecechymającharak-
terstały,choćwpewnymstopniuprzeczyłotokluczowymzałożeniomewolucji,
takimjak:nieustannyruch,rozwójiwszechobecnazmiana.Ewolucjoniścichęt-
niekonstruowaliklasyfikacjefazrozwoju,zakładającglobalnycharakterzmiany,
którympodlegaływszystkiepodsystemyistrukturyspołeczne,orazkonstruowali
liczneperiodyzacjewyodrębnianychstadiów.Ewolucjazakładałaprzechodzenie
odstanówDniższych”doDwyższych”.Wyższystopieńoznaczałwytworzeniebar-
dziejzłożonejstruktury,pełniącejwięcejfunkcji.Zmianajednoznacznietrakto-
wanabyłajakopostęp-nawetjeślizdarzałysięjakieśregresywneodstępstwaod
wznoszącejliniirozwoju,traktowanebyłyjakorodzajzaburzenia.Kryteriapozio-
murozwojuspołeczeństwikulturwiązałysięzezłożonościąstrukturyspołecz-
nej,wtymorganizacjipolitycznej,ekonomicznej,podziałupracy,dystrybucjidóbr.
Oczywiściespołeczeństwazachodnie(wszczególnościAnglia)znajdowałysięna
szczyciewszelkichuszeregowańewolucyjnych,ainne,naraziemniejrozwinię-
te,grupymiałypodążaćtąsamądrogąrozwoju;zakładano,żepotrzebujątylko
więcejczasu.Zmiany,wtymspołeczne,wewolucjizachodząstopniowo,powoli,
wedługfazrozwoju,któremająwieleszczeblipośrednich;tempoichosiągania
dlaposzczególnychspołeczeństwmożebyćbardzozróżnicowane,niemniejma
charakterciągły.
Występowaniejednejliniiewolucji,poglądpóźniejwielokrotnieatakowany,
głosiliprzedstawicieleewolucjonizmuunilinearnego,którzywXIXwieku,wy-
chodzącodprogresywnych,pozytywniepojmowanychideipostępu,wskazywali
linearnyijednolitytokewolucji.PozytywistaAugusteComteuważał,żeDpod-
stawowymczynnikiemprzemianspołecznychjeststanświadomościjednostek”
(Szacki1983,s.264).ComtezaSaint-Simonemwierzył,żezarównojednostki,
jakigrupyspołeczneprzechodząprzeztrzyzasadniczestadia:teologiczne,meta-
fizyczneinaukowe.Wpierwszejfazie,teologicznej,światwyjaśnianybyłzapo-
mocąodwołańdosiłnadprzyrodzonych,wtymwoliboskiej,myśleniemrządziły
uczucia.Wfaziemetafizycznejzjawiskawyjaśnianebyłyprzyużyciuabstrakcyj-
nychpojęćirozumowąanalizą,czylimyśleniemrządziłintelekt(któryjestzdolny
dotworzeniazarównoprawdy,jakifikcji).Wostatniejfazienaukowej,pozytyw-
nej,wyjaśnieniaopartesąnaanaliziezależnościprzyczynowo-skutkowych,co
pozwalaustalaćprawidłowościiprzewidywaćwydarzeniaspołeczne.DWustroju
teologicznymrozumbyłniewolnikiemserca,wsystemiepozytywnymbędziejego
sługą”pisałComte(1973,s.39).
Porządekspołecznyulegastopniowymzmianom,jednakwobrębieokreślo-
negotrwałegosystemu.Zapierwotną,powstającąsamorzutnieformęzrzeszenia
