Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy.Ewolucjonizmineoewolucjonizm
25
Comteuważarodzinę,copowinnobyćinteresującedlapedagogówspołecznych.
Jesttowedługniegonajtrwalszykonstruktspołeczny.Inneelementyzapewnia-
jącespójnośćspołecznątowedługniegopodziałpracy,władzawprowadzająca
pewienstopieńprzymusuireligia.Twórcasocjologiiwierzył,żespołeczeństwo
przemysłowe,którewtokuewolucjispołecznejmusiałopowstać,stwarzaogrom-
neszansepostępu-jestpokojowe,rządzisięprawaminauki,zapewniaprzypływ
dóbr.Jedynezagrożeniewidziałwnowychideachpolitycznych,socjalizmieilibe-
ralizmie.
Jakpisaliśmy,ewolucjoniściwierzyli,żezmianymająswójkierunekiprze-
biegająnakrzywejwznoszącej(mimomożliwych,okresowychupadków).Byli
więc,podobniejakuczenioświecenia,zwolennikamipostępu,rozwinęlijednak
tęatrakcyjnąjeszczedzisiaj(chociażniepowszechnie)osiemnastowiecznąideę.
Kryteriapostępuuważalizaobiektywneiwspólnewszystkimzbiorowościomiwy-
jaśnieniomnaukowymróżnychdyscyplin.Tworzonorozmaitehierarchieiporządki
uwzględniającestrukturyifunkcjecałegosystemuspołecznego(wzoremprzyrod-
niczego)lubjegoelementów.NaszczyciesytuowanokrajeuprzemysłowioneEuro-
pyZachodniej.Mimowiarywuniwersalneprawaewolucjijejtempouznawanoza
zróżnicowanenaprzykładzewzględunaróżneformyoporuwobeczmiany.
Choćwszyscyewolucjoniści-apologecizmienności-bylizprzekonaniapo-
zytywistamiiuniwersalistami,wierzącwpewneogólnezasadyfunkcjonowania
społeczeństw,copozwalałonawyjaśnieniaprzyczynowo-skutkoweiprzewi-
dywaniadalszegokierunkuewolucji,różnilisięmiędzysobąpoglądaminieraz
wstopniudośćznacznym.Najbardziejznanyprzedstawicielewolucjonizmu,Her-
bertSpencer,twórcawielotomowegodzieła:PrinciplesofSociology,choćzdekla-
rowanyewolucjonistaispołecznydarwinista,odmiennieniżComtepodchodził
doprocesówzmian.Mniejinteresowałygoprzekształceniaświadomości,bardziej
przemianystrukturalneifunkcjonalne,codoprowadziłogodoskonstruowania
modeliporządkuspołecznego.Wyróżniłtrzystadiaewolucji:nieorganiczne,or-
ganiczneiponadorganiczne,nieoddzielającichściśleodsiebie.Toostatniejest
najwyższąformąrozwojuspołeczeństwiichkultury.Człowiekzmieniałswoją
naturę,stającsięDzwierzęciemspołecznym”,azagłównąprzyczynęzmianSpen-
ceruważałwzrastającąliczbęludności.Dużegrupyludzkiewymagajązorganizo-
wania,bymogłyzabezpieczyćswójbyt.Społeczeństwofunkcjonujejakorganizm.
Organizmyspołecznemająswojewewnętrznestruktury,klasy,podklasy,grupy
podporządkowaneogólnemuschematowiewolucji.Spencerklasyfikujeistniejące
społeczeństwanaproste,złożone,podwójniezłożoneipotrójniezłożoneorazwy-
różniadwaodrębnetypy(idealne):militarnyiindustrialny.Typytemającharak-
terwyraźnieideologiczny.Podstawowycel,jakimwspołeczeństwiemilitarnym
byłaobronaterytoriumipodboje,wspołeczeństwieindustrialnymtraciznacze-
nienarzeczpokojowejprodukcjiprzemysłowej,jejwymianyisprzedaży.Cha-
rakterystycznedlaspołeczeństwamilitarnegoprzymusidyscyplinaorazautarkia
gospodarczazostajązastąpionewspołeczeństwieindustrialnymdobrowolnością,
współpracąiumowamiprawnymi.Dominacjępaństwaibrakwolnościobywatel-
skichzastępująprawajednostkoweiwolnośćrynkuorazformyopiekisocjalnej.
