Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Choćtylkozatrzymile?Narodzi-lidzieci,
Ostatekwamkamienic,Sądeczanie,zleci.
Ibodajemwamczegośniewyprorokował,
Boktowidział,żebycodiabołprzybudował?
W.POtOCki:NaStadnickiegodiabełka;PD15,325;podkr.-A.R.
25
Utwórnależyuznaćzaszczególnieinteresujący,fraszkaNaStadnickiego
diabełkaWacławaPotockiego"zawierabowiemnazwęwłasnąijejpospolity
odpowiednikwyraźniezwiązanezkontekstemkulturowymepoki.WKomen-
tarzudoedycjiDziełbarokowegopoetyzawartonastępującąinformację:ISyn
słynnego»DiabłaŁańcuckiego«,StanisławaStadnickiego(ok.1551-1610),
głośnegoawanturnika,równieżStanisław(ok.1607-1678/81),przeniósłsię
wkrajsądecki,odstąpiwszy(w1627r.)ŁańcutLubomirskiminabywszyod
nichmajętnościwpowiecieczchowskim(1633).Stanisławjuniorżonatybył
zAnnąMstowską,apojejśmiercizJadwigąWilkoszewską;jegosynzpierw-
szejżony,Jan,zginąłw1655r.
’(PD1,668).Beztegokrótkiegobiogramuod-
czytanieintencjizawartejwefraszcebyłobyutrudnione.Repetycjaleksemu
diabeł,atakżetoponimówSącziŁańcutorazutworzonychodnichderywatów
stajesięczytelnadlawspółczesnegoodbiorcydopierowkontekścieinforma-
cjidotyczącychpostaciStanisławaStadnickiego.UżycieprzezW.Potockiego
formydiabełnaokreśleniebohaterafraszkijestzatemnieprzypadkowe,było
tobowiemprzezwiskofunkcjonującewówczesnymobieguużywanewsto-
sunkudoznanegowXVIIwiekuawanturnika”(REJtER2016:62).Przytoczona
egzemplifikacjajestotylewyrazista,żedodatkowojejmikroskalępodkreśla
czynnikhistoryczny.PostaćprzywołanaprzezW.Potockiegojestwspółczes-
nemuuczestnikowikulturypolskiejnieznana,zatemzastosowanezabiegi
współtworząceniepowtarzalnycharakterbarokowejfraszkisączytelnetylko
wpołączeniuzkontekstemepoki.Potwierdzatokoniecznośćuwzględnienia
kategoriiodbioruitymsamymodbiorcywprocesiedeszyfracjiliterackich
onomastykonów(CiEśLikOWA1993).
Zczasówbliższychwspółczesnościwartoprzypomniećnurtliteratury
socrealistycznej,którejcechysąpewnieznanewiększej(niżwwypadku
piśmiennictwabarokowego)częścidzisiejszychPolaków.Wskazaneprzez
MagdalenęGRAF(2006)funkcjeispecyfikaonomastykonutejliteratury
uświadamiajejniepowtarzalność,aleteżgłębokiezanurzeniewhermetycz-
nąwskalieuropejskiejkulturęPRL-u.Jakzauważabadaczka:"Odpowiadając
przetotwierdząconapostawionenapoczątkupracypytanie:czysocrealizm
jestrealizmemnależydodać-realizmemidealistycznym(ideologicznym),
5Rozwinięcieskrótu-zob.Źródłanakońcuksiążki;cyfraarabskaposkrócieantologii
oznaczastronę,zktórejzaczerpnąłemcytat.
Nazwywłasnewliteraturzeapamięćkulturowa
