Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
10Wprowadzeniedoneuronaukispołecznej
zaobserwowanychwydarzeń22.Funkcjalewejpółkulizapewnianamtakże
niecodziennązdolnośćprzetwarzaniaogromnychilościwarunkowo
prawdziwychinformacjiskładającychsięnanasząwyjątkowązdolność
społecznego,poznawczegoiśrodowiskowegoprzystosowania.
Założenie,żelewapółkuladziałaniczymtłumacztworzącyhistorię,
wwieluprzypadkachbłędną,bywykreowaćspójnąosobistąnarrację,
dotyczącąwydarzeń–przeszłych,obecnychiprzyszłych–jestsprzeczne
zdawnymprzekonaniem,żemożnaufaćdokładnościwłasnegoświado-
megorozumowaniaiswoiminterpretacjom.Topowszechneprzekonanie
rzeczywiściewydawałosiętakzdroworozsądkowe,żestałosięaksjoma-
tem–oczywistyminiepodważalnym.Ajednakbadanialudzkiegomózgu
pokazały,żecoś,cowydawałosięoczywistąoczywistościąwodniesieniu
dowłasnychmyślibądźzachowań,niemożebyćtraktowanepoważniej
niżwiara,jakobytoSłońceigwiazdykrążyływokółZiemi.
WseriiklasycznycheksperymentówpsychologowieRichardNisbett
iTimothyWilson32odkryli,żeUkiedyludziepróbująmówićowłasnychpro-
cesachpoznawczych,czylioprocesachpośredniczącychmiędzybodźcem
areakcją,nieczyniątegonapodstawiejakiejkolwiekprawdziwejintro-
spekcji”(s.231).Rezultatytychbadań–iwieluprzeprowadzonychpóź-
niej–wskazują,żetakiesamoopisyprocesówsąbezpodstawne,ponieważ
(1)ludziemogąniemiećświadomościistnieniabodźcawyzwalającego
reakcje;(2)mogąniebyćświadomireakcji;(3)mogąniebyćświadomi,że
bodziecwpłynąłnareakcję;(4)mogliwykształcićbłędneprzekonaniena
tematprzyczynyreakcjioraz(5)moglinadmierniegeneralizowaćprzeko-
naniaoprzyczyniereakcji.Krótkomówiąc,takiesamoopisowedoniesienia
sąodtworzeniemdziałańwewnętrznegotłumaczapróbującegonadaćsens
otaczającemugoświatu.
Samoopisybieżącychstanówświadomościlubzachowańzależąod
naszejgotowościdozgłaszaniatego,czegowdanymmomenciedoświad-
czamy,iniesąekwiwalentemgenerowanychprzeznassamoopisównar-
racjiczyteżwyjaśnieńświadomychstanówlubzachowań–świadomego
stanubędącegoprzeważnieodzwierciedleniempracytłumacza.Kiedyna
przykładpytamyludzioocenętego,coczująpoobejrzeniureklamy,sąoni
wstanieopisaćnamswójświadomystan.(To,czymająochotęopisaćów
standokładnie,jestjużzupełnieinnąkwestią).Niemniej,kiedypoprosimy
ludzioocenę,wjakisposóbobejrzeniereklamywpłynęłonato,coczują,
przeważniesąwstanietozrobić,chociażichodpowiedzizależąoddzia-
łańtłumaczaisązazwyczajbłędne.NisbettiWilsonwykazali,żenawet
wtedy,kiedytakiedoniesieniasądokładne,tadokładnośćjestwynikiem
zdroworozsądkowejteoriinatemattego,żeefektyniektórychbodźcówsą
