Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp
do1928rokuprzewodziłbratAntuna,Stjepan17.PodegidąHSSutworzonoorgani-
zacjęChłopskaZgoda(Seljačkasloga),któramiałanaceluszerzenieoświatyna
wsi,podnoszeniepoziomucywilizacyjnego,samopomocchłopską.Jejdziałacze
mielizazadaniedokumentacjękulturyludowejprzezspisywanieopowieści,
pieśni,zbieraniestrojów,informacjiozwyczajachludowych.Po1939roku,gdy
wramachporozumieniazrządemwBelgradzieutworzonowJugosławiiBanowinę
Chorwacji,jednostkęobardzoszerokiejautonomii,HSSprzejęławniejrządy,
wprowadzającwsferzepublicznejorazdoszkółswójprogramideologiczny,
skoncentrowanynadefiniowaniuchorwackiejkulturynarodowejnapodstawie
kulturyludowejiprzywykorzystaniurzekomegonarodowegoautentyzmu,aznacz-
nyudziałwtejpolitycekulturowejmiałsamGavazzi18.Banowinaupadławraz
zJugosławiąpowkroczeniuwojskhitlerowskichwkwietniu1941roku,takwięc
trudnoocenićmożliwąskutecznośćoddziaływaniaideologiiHSS.Dlamojego
wywoduistotnesątutajdwiekwestie.Popierwsze,mamyprzykładczytelne-
godefiniowaniakulturynarodowej:koncepcjaRadiciabyłajednązofertnaryn-
kuidei,pewnymwyobrażeniemwspólnotynarodowejkonkurującymzinnymi,
codowodzi,żejużpojęciekulturynarodowejniemaokreślonegoniezmiennego
odniesienia,ajedyne,comożnazprzekonaniemorzec,tozwiązaniegozeświado-
mościąużytkowników,czylizintencjonalnym,nienaturalnymstatusemowego
pojęcia.Podrugie,napytanie:jaktrafićdoświadomościczłonkówdanejspo-
łeczności,działalnośćHSSdawałaodpowiedź:najskuteczniejdziękiwsparciu
instytucjipaństwowych,pozwalającychnapropagowanieireprodukowaniepo-
żądanegowyobrażenia.Przykładchorwackipokazujezatembardzowyraźnieów
moment,gdywładzapotrzebujekulturyjakolegitymacji,kulturazaśnpotrzebuje”
władzywprocesierywalizacjiinegocjowania.Trzebaprzytymdodać,żeopisana
tudialektykawładzyikulturyjestwgruncierzeczytypowadlaepoki,wktórej
zaczynawygrywaćkoncepcjapaństwanarodowegojakoideałuwspólnotypoli-
tycznej:wwalceodominacjęnapoluideiipolitykinajlepszymnarzędziembyła
jąnaChorwackąRepublikańskąPartięChłopską(Hrvatskarepublikanskaseljačkastranka)jako
wyrazprotestuprzeciwkomonarchicznemu,scentralizowanemuustrojowipowołanegow1918roku
KrólestwaSerbów,ChorwatówiSłoweńców.
17Zkoniecznościprzedstawiamtutajkwestięideologiichłopskiejskrótowo,skoroniejest
zasadniczymtematemksiążki.Ważnejestdlamniezilustrowanierelacjimiędzykoncepcjąkul-
turyoproweniencjietnologicznej,awięcnaukowej,zdziałalnościąpolitycznąukierunkowaną
nazdobyciewładzy.WięcejpisałaotymBrankaBoban,zob.jejobszernyartykułShvaćanjaAn-
tunaiStjepanaRadićaomjestuiuloziseljażtvaugospodarskom,drużtvenomipolitičkomživotu,
nRadoviZavodazahrvatskupovijestFilozofskogfakultetauZagrebu”
,12(1979),265-302.
18NatematpolitykikulturowejHSSwokresieistnieniaBanowinyzob.SuzanaLeček,Selo
ipolitika.Politizacijahrvatskogseljażtva1918.-1941.,w:L.Antić(red.),HrvatskapolitikauXX.stoljeću
(Zagreb2006),119-143;tejże,Izmeđuizvornoginovog.Seljačkaslogado1929.godine,nEtnolożka
tribina.GodiżnjakHrvatskogetnolożkogdrużtva”
,25,18(1995),103-123.
