Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrzysztofNowakprzeanalizowałznaczeniaterminu„praca”wwymiarzeekonomicznym:
Pracatoprzykrywysiłek,praktykowanieumiejętności,wydatkowaniesiłyroboczejczyraczejtwórczaekspresja?Wydajesię,
żetentradycyjny,sięgającyjeszczeczasówklasycznejfilozofiigreckiej,azwłaszczapismArystotelesazzakresufilozofii
praktycznej,spórniestraciłnicnaswojejaktualności.Cowięcej,jegokolejneodsłonyposzerzająipogłębiająnasze
rozumienietego,cookreślasięmianempracyludzkiej.Jednakże,wrazzmomentemwyodrębnieniasięzdziedzinyfilozofii
dyscyplinyekonomiipolitycznej,refleksjanadpracąbyłastopniowo,aczkolwieksystematycznie,zawłaszczanaprzez
ekonomicznąteoriępracy,którapoczęłautożsamiaćpraceniemalżewyłącznieznakłademprzykregowysiłku.Takie
podejście,charakterystycznedlateoretycznejekonomikipracyorazdlastosowanejteoriizarządzaniazasobamiludzkimi,nie
dość,żewznacznymstopniuzdominowałodyskursakademickinaobszarzenaukspołecznychihumanistyki,tojeszczezajęło
uprzywilejowanąpozycjęwdebaciepublicznej,pozostawiając,jaksięzdaje,trwałeśladywsposobiemyśleniawspółczesnego
człowiekaojegowłasnejpracy(2011:9–10).
Analizującstatuspracywteoriikrytycznejiteoriiekonomii,Nowak(2011)wyróżniłkilka
normatywnychmodelipracy.Twierdzi,żeupodstawkażdegoztychmodeliległypewne
rozstrzygnięciadotyczącenaturyludzkiejiuniwersalnychskłonnościczłowieka.
Pierwszymzmodelipracyjestmodelprzykrościpracyrozumianejjakowysiłek.Znalazł
onzastosowanieprzedewszystkimwteoriiekonomii,azwłaszczawteoriipopytunaczynniki
produkcjiorazteoriipodażyczynnikówprodukcji.Wedługtegomodelu,któremupostaćnadali:
JeremyBentham,AdamSmith,DavidRicardo,JohnStuartMill,WilliamStanleyJevons,LeonWalras
iAlfredMarshall,pracatopoświęcenieinakładprzykregowysiłkuponiesionywceluzapewnienia
sobiedóbrkonsumpcyjnychorazewentualnegoosiągnięciaprzyszłychkorzyści.Pracakojarzonajest
tutajzsubiektywniedoświadczanymprodukcyjnympoświęceniemczasu,ponoszeniemwysiłku,
znoszeniemtrudu,doświadczaniemuciążliwościczywyrzeczeniemsięprzyjemnościpłynących
zkorzystaniazczasuwolnego(Nowak2011:10).
Drugimnormatywnymmodelemjestascetycznymodelpracyrozumianejjakopraktykowanie
umiejętności,któryznalazłzastosowaniezarównowekonomii,jakifilozofii.Modeltenstanowi
rozwinięciem.in.myśliMaxaWebera.Wedługtegomodelukażdapracatoenergicznećwiczenie
ipraktykowanieposiadanychumiejętności,aprzeztosukcesywneichrozwijanienazasadzieuczenia
sięprzezpraktykęwimiępowołaniai/lubposłannictwazawodowego(Nowak2011:10–11).
TrzeciwyróżnionyprzezNowaka(2011:12)modelnawiązujedopracKarolaMarksa(1951).Jest
tomodelpracyabstrakcyjnej,zwanytakże:partycypacyjnymmodelempracy,społecznymmodelem
pracylubmodelemosobistejpartycypacji.Wedługtegomodelupracatonietyletwórczaekspresja
czynieprzyjemnywysiłekoraz„ofiarazespoczynku,wolnościiszczęścia”,ile„normalnaczynność
życiowa”(Marks1951:50,za:Nowak2011),przyczym
[...]człowiekprzyzwykłymstanieswegozdrowia,siłiusposobienia,zwykłymstopniuswejumiejętnościisprawności
mapotrzebęnormalnejilościpracy(Marks1986,za:Nowak2011:12).
Pracakojarzonajesttutajzwyklezpotrzebąnormalnegowydatkowanialudzkiejsiłyroboczej,
wewnętrznymnakazemnormalnegowykorzystywaniaposiadanegozasobuludzkichzdolności.Praca
jestspecyficznymdobrempracowniczym;stanowito,corobiąpracownicybądźcowykonywaliby,
gdybyspełnionychbyłokilkawarunków(norm)dotyczącychzakresu:zdolności,umiejętności,
wyposażeniawnarzędzia,uprawnień,kontroliczywłasności.Modeltenbazujenaekonomicznych
pismachMarksa(1951,1986),szczególnienafragmentachmówiącychosferzeprodukcji,alemodel
tenzostałtakżewykorzystanywmarksowskiejteoriiintensywnościpracy(Nowak2011:13).
WperspektywieMarksa,jakopisujeNowak(2011),pracaludzkajestmiernikiemiźródłemwartości
(społecznej).Tenmodelpracy,wsensienormalnejosobistejpartycypacji,opierasięnaszczególnym
przeświadczeniuoszczególnymznaczeniupracydlaroliimiejscaczłowieka(wsensie
homo
laborans
)wewspólnocie,wspołeczeństwieopartymnapracy.Wtakimspołeczeństwiewartość
jednostkiuzależnionajestwpewnymsensieoduznaniajejproduktywnegowkładuwproces
produkcji(Nowak2011).
CzwartymnormatywnymmodelempracywyróżnionymprzezNowaka(2011:12)jest
ekspresywistycznymodelpracyrozumianejjako(wy)twórczość(modeltwórczegocharakterupracy).