Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
aktywizacjizawodowejorazpolitykizatrudnieniaprowadzonejwduchuprzeciwdziałaniawykluczeniu
idyskryminacji.DanielBellokreślakapitalizm
[...]jakosystemspołeczno-ekonomicznynastawionynawytwarzanietowarówwdrodzeracjonalnegorachunkukosztówicen
oraznaakumulacjękapitałuwcelujegoreinwestowania.Tenszczególny,nowysposóbdziałaniasprzągłsięzokreśloną
kulturąistrukturąosobowości.Wkulturzebyłatokoncepcjasamorealizacjijednostki,jejwyzwoleniaztradycyjnych
ograniczeńiwięzi(rodzinnychipochodzenia),takbymogłaona„robić”zsiebie,cozechce.Strukturęosobowościnatomiast
określałanormasamokontroliiopóźnionejgratyfikacji,normacelowegozachowaniawdążeniudodobrzeokreślonychcelów
(2014:15).
DalejBellpisze:
[...]dziedzinatechniczno-ekonomiczna,którauzyskaładecydującąrolęuzaraniakapitalizmu,opierasięjakcałe
społeczeństwoprzemysłowenaosiowejzasadzieekonomizacji:nadążeniudowzrostuwydajnościprzezrozbiciewszelkich
czynnościnanajdrobniejszeskładnikikosztujednostkowego,zdefiniowaneprzezsystemyksięgowe.Osiowastrukturaoparta
naspecjalizacjiihierarchiipoleganabiurokratycznejkondycji.Jednostkizkoniecznościtraktujesięniejakoosoby,leczjako
„rzeczy”,jakonarzędziamaksymalizacjizysku(2014:15–16).
Współczesna,kolejnaodsłonaczyprzemianakapitalizmuzostałaujętaprzezbadaczywkategorii
kapitalizmuwielonarodowego,hiperkapitalizmu,kapitalizmuglobalnegoczypóźnegokapitalizmu,
obecnegotakżewpolskiejrzeczywistościodmomentuustrojowejtransformacjiiwejścianaszego
krajunaścieżkęgospodarkiwolnorynkowej(Szahaj2014)8.
Dominującąideologiąglobalnegokapitału,polityczno-ekonomicznymparadygmatem,
„monokulturą”jestneoliberalizm9(Rikowski2008:1,za:Potulicka2010:39).EugeniaPotulicka
(2010:39),odwołującsiędoRonaldaMuncka(2009)iDavidaHarveya(2008),definiuje
neoliberalizmjakostrategięzarządzaniazglobalizowanymświatem,kapitalizmwfazie
monopolistycznej,któryneoliberalniepanuje,wykorzystującaparatpaństwowydoułatwienia
akumulacjikapitałukrajowegoizagranicznego.Neoliberalizm,jakpiszePotulicka(2010:40),
tookreślonapolitykaklasowamającanaceluprzetasowaniesiłmiędzykapitałemapracąnakorzyść
kapitału,toklasowaofensywakapitałuprzeciwświatupracy.AdamChmielowski(2001:278)jest
zdania,żerobotnicysprowadzanidoroliinstrumentówgromadzeniakapitału.Potulickaobjaśnia:
Wneoliberalnejpraktycegłośnewychwalaniecnotywolnejkonkurencjisprowadzasięwrzeczywistościdoumacniania
monopolistycznejiponadnarodowejwłasnościwniewielkimgroniescentralizowanychkorporacjiwielonarodowych.Rynek
jestinstrumentemnaturalnejselekcji,aprzeżywaćpowinnitylkonajsilniejsi(Potulicka2010:42;zob.Harvey2008:113).
Wolnyrynektoszczytludzkichaspiracji:wytwarzaspontanicznyporządekspołeczny,adziałanie
jednostekmotywowanychasnyminteresemprzynosikorzyścidlawszystkich(Harvey2008;Boaz
2005).MiltonFriedmanuważa,że
[...]wolność„samawsobie”stanowielementszerokorozumianejwolności,ztegowzględuwolnośćekonomicznajesttakże
celemsamymwsobie(1984:8).
Potulicka(2010:43)dodaje,wolnośćekonomicznajestzdaniemFriedmanawolnością
zawieraniaumów,elementemwolnościosobistej.Najlepszymsystememjestopartanawolnej
prywatnejprzedsiębiorczościgospodarkawymianykapitalizmkonkurencji.Neoliberalizmcenisobie
wolność,prawawłasności,równośćwszystkichludziwobecprawa.Potulickazauważajednak,że
[...]wolnośćjednostkijestwneoliberalizmiepojmowanawsposóbskrajnieindywidualistyczny:jesttobytzajętysamymsobą
itroszczącysięosiebie,odostępdowszelkichzasobów.Wramachwolnościekonomicznejjednostkadysponuje„wolnością”
sprzedaniasamejsiebie,swojegokapitałuludzkiego.Wolność,jakpisałPolanyi,oznaczapełnięwolnościtylkodlatych,
którychdochodyniepozostawiająnicdożyczeniaizaledwieokruchyswobodydlaludzi,którzynadaremnieusiłująwswoich
demokratycznychprawachznaleźćschronienieprzedwłaścicielamimajątków(za:Harvey2008:51,za:Potulicka2010:54).
Sensownekorzystaniezwolnościbezzabezpieczeniapodstawowychpotrzebspołecznych
iekonomicznychniejestmożliwe.WedługAlanaAldridge’a(2006:61)wolnośćjestswobodą
uciskaniaświatapracywgranicachwyznaczonychprzezsiłęjegooporu.Korporacjonizmgłosihasła
wolności,alepoddajepracownikówreżimowinadzoruizastraszania.Przypominatowspółczesną
odmianęfeudalizmu.Szahajobjaśnia,że