Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Nowe„Treny”?PolskapoezjażałobnapoIIwojnieświatowejatradycjaliteracka
Mogędodać,żetytułwierszajestumowny–otyle,żeutwórstanowiprzede
wszystkimprywatną,wygłoszonąbezświadków(„Terazkiedyzostaliśmy
sami...”–rozpoczynaFortynbras)mowężałobną,poprzedzającąoficjalny
iskłamanypogrzeb„rycerzawmiękkichpantoflach”.Zaśpointamożebyć
odczytanajakopodważeniejakiejkolwiekwartościsłowawobecśmierci:
Aninamwitaćsięaniżegnaćżyjemynaarchipelagach
atawodatesłowacóżmogącóżmogąksiążę
Myślzamkniętawtychzdaniachjesttakżeprzenikliwądiagnoząnieprzy-
datnościkonwencjiwświecie,który„wyszedłzformy”.Możepatronować
tymwspółczesnympoetom,którzy–dotykającsłowemżałoby–niedoświad-
czająpocieszenia.
HerbertnapisałpóźniejjeszczejedenTren–poświęconymatce(ROM,15)31.
Tytułnadajewierszowijednoznaczność,pozwaladookreślić„brązowechmury
korzeni/wysmukłąlilięsolinaskroniachpaciorkipiasku”,łódźjakometoni-
miętrumnyitoposżycia-rzeki.Zaświatywydająsięprzestrzeniąodległąiob-
cączłowiekowi32,podróżwydajesięniemiećkońca...Pocieszeniemjesttylko
subtelnamyślojednościnaswszystkich,płynącychwopuszczeniu,połączo-
nychwparadoksalnejwspólnociesamotności.
Większośćwierszyżałobnychposługujesiętytułemtrenudlaewokowania
nastrojusmutku,zamyśleniaiprzywołaniasytuacjiutraty.
TrenM.Jastruna(J-P,158–159)33jestwłaściwieelegijnąrefleksjąnadkrótko-
ściążycia,nadbudowanąnasymbolicznymobraziekosmicznegoprzeciągu,
odzierającegonas„zwszystkiego,conasze”.TrenK.Karaska(K-P,153)34to–
wświetledołączonegokomentarza–lirycznaantycypacjaśmierciTomasza
Gluzińskiego,leczjegowymowamacharakterogólniejszy:jestprzedewszyst-
kimnapomnieniem,bybyćmyśląprzybezimiennych,nieopłakanych,pozba-
wionychgrobuinnegoniżdółzwapnemwojczyźnie,zaktórąginęli.Utwór
ten,silniezanurzonywtradycji(reminiscencjezkolędyBógsięrodziKarpiń-
skiego,PielgrzymaNorwida,starejpiosenkiżołnierskiej,ProloguHerberta),tra-
ciwspotęgowanejwielogłosowościwłasnyton,miejscaminawetkomunika-
tywność.Treny35PawłaHertzasąpozorniechłodnym,klasycyzującympo-
ematemklerka,którywksiążkach,podróżach,muzycechciałbyznaleźć
ochronęwobecgrozyswegoczasu.JednakprzywołanieUspokojeniaSłowac-
31P.CzaplińskipiszeoewolucjiwierszykomemoratywnychHerberta:odwpisanychwlirykę
roliantytrenów(TrenFortynbrasa),pobliższetradycjiutworyzostatnichtomówpoety(por.:
P.Czapliński,Mikrologiześmiercią...,s.87,przyp.33).
32A.FranaszeknazywazaświatyHerberta„nieludzkimi”iporównujedogreckiegoElizjum,
szarejrówninybezkresuicelu,jednakiejdlazbawionychipotępionych(zob.:A.Franaszek,„To
będziezupełniejakwtemżyciubyło”.ZaświatyuHerberta,Różewicza,Miłosza,„Kontrapunkt.Maga-
zynKulturalny»TygodnikaPowszechnego«”2000,nr8/9,s.14).
33SkrótJ-Poznacza:M.Jastrun,Poezje,Warszawa1966;cyfrynastępująceposkrócieozna-
czająnumerystron.
34SkrótK-Poznacza:K.Karasek,Poezje,Wrocław1994;cyfrynastępująceposkrócieoznaczają
numerystron.
35P.Hertz,Poezjewybrane,Warszawa1992,s.68–74.
