Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
JarosławPłuciennik
wiałsięnadwpływemdokonańwspółczesnejmufizykinarefleksjęhumanistyczną:
fizykawpostaciAlbertaEinsteinazniszczyłaogólnąmechanistycznąkoncepcję
naturyorazpojęcieobiektywnejrzeczywistości.Ortegaargumentował,żeAlbert
Einsteinzadałpierwszycioskoncepcjirzeczywistościobiektywnej,zakładającej
istnienieuniwersalnegoczasuiprzestrzeniniezależnychodobserwatora.Einstein
wykazał,żeniemajednegoprzestrzennegoichronologicznegoukładuodniesienia.
Każdyobserwatorjestograniczonydookreślonegoiwzględnegosystemuczaso-
przestrzennego.Ortegapostrzegałwtymsystemieflludzkipunktwidzenia”jako
rzeczywistość,wktórejżyjemy.Tojestpost-Nietzscheańskiperspektywizmmoty-
wowanyjużniefilologią,aletwardąnauką,naukamifizycznymi.
Możnaśmiałopowiedzieć,żeOrtegabyłjużnawyższympoziomierefleksjinad
empatiąniżkilkaikilkanaścielatwcześniejWilhelmWorringer(1908)
3
iEdithStein
(1916)4.Możnapowiedzieć,żejużuWorringeraznajdziemyuznanieroliabstrakcji
iabstrahowaniawsztuce.Alenajistotniejszedlamniezpunktuwidzeniaautote-
matyzmuibadaniajakościowegojestto,żemniejwięcejwtymsamymczasiema
miejscerewolucyjneprzejściewnaukachspołecznych:narodziłasięantropologia
terenowa,etnografiaiobserwacjauczestnicząca.Głównymireprezentantamiob-
serwacjiuczestniczącejsąoczywiścieFrankHamiltonCushingorazBronisławMa-
linowski.Przycharakterystyceobserwacjiuczestniczącejpodkreślasięróżnestopnie
partycypacji,czyliuczestniczenia,różnestopniezanurzenia.Możnametaforycznie
powiedzieć,żezanurzenietobędzieoscylowaćmiędzyabsolutnymprzejęciem
aquasi-obiektywnymdystansem.Pierwszymodelznajdziemynp.wprzypadkuCu-
shinga,którytakbardzosięzidentyfikowałzindianamiHopi,flobiekcie”obserwacji,
żeprzyjąłindiańskąreligię,cowięcej,stałsięjejkapłanem,tracącjednocześniewalor
naukowca-obserwatora.Przypadekdrugitopismaflnaukowe”ospołecznościach
naWyspachTrobriandzkichBronisławaMalinowskiego.Jednaksąitacy,którzy
uzupełniajątęperspektywęodziennikMalinowskiegoiwtedyperspektywiczność
narracyjnanabierainnegowymiaru,obadziełastająsięjakośkomplementarne,zaś
Malinowskiwydajesięczłowiekiem,któregogłównymproblememjestzagadnienie
prawdy(zob.JamesCliford)
5
,takjaktozagadnieniestałosięsercemdoświadczenia
literackiegoJózefaConradawJądrzeciemności.
Propedeutykabadanianaukowegopodkreśla,żewkażdymprzypadkupisania
naukowegonajważniejszejestbudowanieautorytetupiszącego
6
.Wprzypadkuetno-
grafiiautorytetbudujesięzsamegodoświadczenia:argumentemgłównymMalinow-
skiegostajesiętwierdzenieflbyłemtam”
.Oworoszczenieopartenadoświadczeniu
3
W.Worringer,AbstractionandEmpathy:AContributiontothePsychologyofStyle,Chicago1997.
4E.Stein,OntheProblemofEmpathy,Washington1989.
5
J.Cliford,Oetnograficznejautokreacji:ConradiMalinowski,tłum.M.Krupa,[w:]Postmodernizm.
Antologiaprzekładów,red.R.Nycz,tłum.J.Margański,Kraków1997,s.236–268.
6U.Flick,Projektowaniebadaniajakościowego,Warszawa2012.
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
