Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koncepcjanowegoczłowiekawhistorii
55
Wdrodzekutemujedni,jakDenisDiderot,przewidywalikoniecznośćrozle-
wukrwi,inni,jakchoćbyHonoré-GabrielMirabeau,podważalisensrewolu-
cji,zakładającmożliwośćtransformacjiwyłączniedziękirozpowszechnieniu
wartościoświeceniowych.51
Pierwszaszerokozakrojonapróbawdrożeniateoretycznychprojektów
nadarzyłasięwokresierewolucjifrancuskiej.Po1789r.regeneracjaczło-
wiekastałasięjednymzkilkunajważniejszychcelówazarazemimitów
rewolucyjnych.52Wyobrażeniapodpowiadałyszybkąiautomatycznąmeta-
morfozę.DeklaracjaPrawCzłowiekaiObywatelawswejpreambuległosiła:
nieznajomość,zapoznanielubpogardadlaprawczłowiekatojedyneprzy-
czynypublicznychnieszczęśćizepsuciarządów[].53Uświadomieniewłas-
nychprawstanowićmiałoistotnyczynnikpowrotudonatury,odtworzenia
pierwotnejczystościczłowieka.Dotądpogardzani,upokarzani,wykorzysty-
waniodrodząsię,powrócądozagubionychwartościmoralnychpoprzezprze-
kształcenieswejświadomości.JakobiniutrzymywalizaJohnemLocke,m,że
stanyumysłuludzkiegosąwyłącznymodzwierciedleniemrecepcjioświaty
iwychowania.Człowiekpoddanycałemusystemowibodźców,jaknowepra-
wa,instytucje,wszelkietechnikioddziaływanianawyobraźnię,nowasym-
bolika,rytuały,ceremonie,święta,nazwy,imiona,kalendarz,kolorystyka,
sztuka,dokonaćwinienszybkiejautoregeneracji.54Wierzonowzbawienny
wpływwielkiegoprzesłanianiesionegoprzezrewolucję,którawydawałasię
jednostkowymepizodem,szybkoinastałezmieniającymczłowieka.J.A.Con-
dorcettłumaczył,zdzisiejszejperspektywynaiwnie:Naturaniestworzyła
żadnychgranicdlanaszychnadziei.Intelektualny,moralny,politycznyispo-
łecznyprogrespostrzeganybyłwwoluntarystycznysposóbjakoprocescał-
kowicieotwarty.Przekonywano,żewkrótkimczasierozkwitnąkrępowane
dotądtalenty.55Wszystkownetsięzmieni,moralność,poglądy,prawa,oby-
czaje,maniery,administracja.Jeszczetrochęczasuibędziemynowymiludź-
mi,pisałNicolasRuaultpodkonieclipca1789r.Podobnymoptymizmem
zarażałkolejnyradykalnymodernizatorczłowiekaFrançois-NoëlBabeuf.
51J.Baszkiewicz,Nowyczłowiek,nowynaród,nowyświat.Mitologiairzeczywistość
rewolucjifrancuskiej,Warszawa1993,s.6_7.Por.J.Baszkiewicz,S.Meller,Rewolucja
francuska1789_1794.Społeczeństwoobywatelskie,Warszawa1983,s.158.G.L.Seidler,
op.cit.,s.14.Rousseaupouczał:Dobrzejestwprawdzieumiećdoswoichcelównagiąćludzi
takich,jakimisą,aleowielejeszczelepiejuczynićichtakimi,jakichpotrzeba...jeżelichcecie,
byprawsłuchano,sprawciebyjekochanoibydozrobieniatego,cosiępowinno,wystarczyła
samamyśl,żesiępowinno.Wtymtkwiławielkasztukarządówstarożytnych....Czymto
wyzwanieróżnisięodheglowsko-marksowskiego:wolnośćtouświadomionakonieczność?
J.Baszkiewicz,Nowyczłowiek...,s.213.
52ZygmuntBaumanzauważa:WL,hommerégénéré(Paris1989)MonaOzoufsugeruje,że
RewolucjaFrancuska,będącapunktemkulminacyjnymwdziejachOświecenia,ogniskowała
swezamiaryna«formowaniu»unnouveaupeuple,tymsamymustawiającjakośćczłowieka
jakoprzedmiotzabiegówizadaniedowykonania.Z.Bauman,Wieloznaczność...,s.46.
53http://pl.wikisource.org/wiki/Deklaracja_Praw_Cz%C5%82owieka_i_Obywatela
54G.L.Seidler,op.cit.,s.60.Por.B.Baczko,Wyobrażeniaspołeczne.Szkiceonadziei
ipamięcizbiorowej,Warszawa1994,s.61.Onowymczłowiekuwrewolucjifrancuskiejpatrz
także:S.Meller,Pożegnaniezrewolucją,Chotomów1991,s.215_223.
55J.Baszkiewicz,Nowyczłowiek...,s.19_20,33,62;idem,Francuzi1789_1794.Stu-
diumświadomościrewolucyjnej,Warszawa1984,s.215.Por.E.Fromm,Zdrowespołeczeń-
stwo,Warszawa1996,s.237_238.
