Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wymikonstrukcji-fabułą.Ichpodstawowąfunkcjąjestwychowywać
41
.Ów
dydaktyzm-zwanytakżedydaktyzmemretorycznym,nachalnym-przezprawie
caływiekXIXopartybyłnazasadachnakazówlubzakazów,pouczeniachlub
wyidealizowanychwzorcach
42
.Bohaterowietekstówmieliprostąkonstrukcję
psychologicznąiwyrażaliówcześniepropagowanewzorywychowania,wynika-
jącezsytuacjispołeczno-politycznejoraztrendówliterackich(pozytywistyczna
literaturatendencyjna).Istotnezmianywliteraturzedziecięcejmożnadostrzec
wpierwszymdziesięcioleciuXXwieku.Dotycząoneprzedewszystkimkonstruk-
cjibohateradziecięcego,zmianyjegostatususpołecznego,wprowadzenia(pod
wpływemmodernizmu)fantastykibaśniowej,atakżezwróceniauwaginaszatę
graficznąwydawanychdzieł.Oweprzeobrażeniawynikajązfaktu,żeuDziecko
stałosięwtymokresietematem»modnym«,zaczęłypowstawaćsubtelnestudia
psychologiczne,twórcyzaczęliinteresowaćsię»dusządziecka«”43.
Powiastki,bajeczki,czywierszykidlanajmłodszych-publikowanezarówno
wformieksiążeczek,jakitekstówumieszczanychwczasopismachdladzie-
ci-stanowiąwartościowepoznawczoźródłodobadaniazabawekświątecznych.
AutorzychętniewykorzystywaliokresświątBożegoNarodzenia,czyniącgotłem
dlafabułyhistoryjekopowiadanychmałymczytelnikom.Pisanonawetspecjalnie
ztejokazjiokolicznościoweobrazki,nowelki,czywierszyki.Zwyklehistorietakie
snułyopowieśćoprzygotowaniachdoświąt,świątecznejatmosferze,chwilach
wspólniespędzanychzrodziną,awczęściznichznajdujemyteżinformacje
ootrzymywanychpodchoinkę,czynakolędę,zabawkachicackach.Autorzyopi-
sywalinietylkorodzajewymarzonychprzezdzieciwdanymokresiezabawek,ale
takżeichwygląd,sposobywykorzystaniawczasieorganizowaniaróżnychzabaw,
atmosferętowarzyszącąoczekiwaniunaprezentipojegootrzymaniu.Bywało,że
całeosobnepowiastkiczywierszepoświęcanozabawcebądźzabawkom,atak-
że,cointeresująceznaszegopunktuwidzenia,przedstawianosposobyzabawy
otrzymanymiprzedmiotami44.
Najczęściejukazywanopraktycznewykorzystaniezabawki.uZtakąsytua-
cjąmamyczęstodoczynieniawliteraturzeintencjonalniekierowanejdomło-
dychodbiorców,gdziescenyprezentującetegotypuzachowaniapełniłyfunkcję
41Dostrzegalnezmianywkonstrukcji,językuitematycepolskichtekstówadresowanychdo
dziecinastąpiływutworachJanaBrzechwy,JulianaTuwima.Wynikałotozprzemianliteratury
dladzieci-tęliteraturęzaczęliuprawiaćznaniizasłużeniliteraci,atakżezezmianzachodzących
wpoetycetekstówdladorosłych.
42
Dziękiprzemianomwpolskiejliteraturzeadresowanejdodzieci,którezapoczątkowane
zostałym.in.przezwprowadzeniedofabułyfantastyki(M.KonopnickauOkrasnoludkachisierot-
ceMarysi”)iprzygody(H.SienkiewiczuWpustyniiwpuszczy”),możnadostrzeczmianępunktu
ciężkościwtekstachliteraturydladzieci-zfunkcjidydaktycznejkuestetycznej;por.m.in.Z.Adam-
czykowa,Literaturadladzieci.Funkcje,kategorie,gatunki,Warszawa2001,s.25-50.
43K.Kuliczkowska,Literaturadladzieciimłodzieżywlatach1864-1918,Warszawa1975,s.114.
44K.Kabacińska-Łuczak,M.Nawrot-Borowska,Wymarzonyprezentpodchoinkę,s.77-106.
17
