Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
XIX
przedwojennego,następniedopopularnychmelodiipisanonowesłowaodnoszące
siędoaktualnejsytuacji.WedługsłówNachmanaBlumentalaśpiewacyci
niepotrzebowaliniezbędnegodotworzeniawarsztatu(gazet,czasopism,drukar-
ni),którybyłnieosiągalnywgetcie.Pieśniarztakistawałnaśrodkuulicynapustej
beczceizaczynałśpiewać,niepotrzebującdotegopozwoleniawładz.Wokółniego
zbierałasiępubliczność22.
JankielHerszkowiczśpiewałoniecnychpostępkachHercberga,komendanta
gettowegowięzienia,opensjonaciedlaurzędnikówgetta,obawiącejsięelicie,
oskorumpowanejżydowskiejpolicji.Największymszlagierembyłapiosenka
RumkowskiChajim.OpisówczesnejsytuacjiŻydówwgetciesplatasięwniej
zelementamihistorii.Wpieśnijestwieleodniesieńdokulturowegodziedzictwa
Żydów,domotywówbiblijnych,syjonizmuichasydyzmu.Herszkowiczśpiewa
oRumkowskim,któryobiecałmieszkańcomgetta,żebędąmielicojeść,
tymczasemonigłodują.TrubadurgettaporównujePrzełożonegoStarszeństwa
ŻydówdoMojżesza,któryobiecałŻydommannęnapustyni.Piosenka
przedstawiaPrezesajakoniedostępnegoczłowieka,kroczącegodumnieulicami
getta,strzeżonegoprzezswojągwardięprzyboczną.PieśńoRumkowskimznana
byławcałymgetcie.Wspominająjąwszyscyocaleni.Dużąpopularnościącieszyła
siętakżepieśńEsgejtajekemitateke,któratraktowałaoprzygodachnaiwnych,
deportowanychdogettaniemieckichŻydów.
GilaFlam,badaczkapieśniłódzkiegogetta,nazwałapieśniuliczneruchomym
kabaretem,oferującympolitycznąispołecznąsatyręorazhumor.Byłyparodią
popularnychpieśnikomentującychżyciecodzienne,skierowanądopubliczności
głodnejnietylkochlebaikartofli,lecztakżewolnościwypowiedzi23.
ŚrodowiskoliterackiekrytycznewobecPrzełożonegoStarszeństwaŻydów
skupionebyłowokółpoetkiMiriamUlinower.Prowadziłaonasalonliteracki,
którybyłkontynuacjąjejprzedwojennegosalonuzulicyNarutowicza.Wgetcie,
przyulicyJakuba,spotykalisięSimchaBunemSzajewicz,JeszajahuSzpigiel,
JerachmilBryks,ChawaRosenfarb,AbrahamCykiertiwieluinnychautorów.
J.Szpigielwspominadomowąatmosferętegomiejscaspotkań,znktórego
promieniowałowewnętrzneświatło”24.ChawaRosenfarbokreślaUlinowerjako
npobożną,delikatnąosobę,którastałasięliterackąmatkągetta.Jejsercebyło
pełnemiłości.Pisarzejąubóstwiali”25.Poetka,którabyłabardzochoraijużnic
niepisała,motywowaładopisaniamłodychludzi.ByłwśródSimchaBunem
22N.Blumental,Dosgetto...,s.11.Tłum.M.Zaremba.
23Por.G.Flam,SingingforSurvival.SongsoftheLodzGhetto1940–1945,Chicago1992,s.25.
24J.Szpigiel,Mitderdichterinfun„Derbobesojcer”[w:]Y.Szeintuch,JeszajahuSzpigl–proza
sifruititmi–gettoLodz,Jerusalem1995.Cyt.za:Agrusfunderalterhejm/Unjourdupaysnatal,
red.N.Krynicka,Paris2003,s.XXVII.
25Ch.Rosenfarb,SimchaBunemSzajewicz…,s.17.
