Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rysbiografczny
31
EmanuelaHernciszaorazStanisławaWitkiewicza.Matejce,jużpojegośmierci,
poświęciłprałatartykułbiograficzno-wspomnieniowyopublikowanywuPrze-
wodnikuNaukowymiLiterackim”wroku189465.
Trzyczęściowe,monumentalneStudianadnajnowszymiprądamiweFran-
cjiukazywałysięwuPrzeglądziePolskim”przezcały1893r.,anastępniezostały
przezGnatowskiegowłączonedoItomujegodziełzebranychpt.Wybórpism.
T.I:Studia,ogłoszonegodrukiemtrzylatapóźniejweLwowie.Wniniejszym
zbiorzewykorzystanopóźniejsząwersję,bowiemzostałapoddanaponownej
korekcie,dokonanejprzezsamegoautoraprzedwłączeniemartykułudozbioru
jegotekstów.
Pisarzem,któregotwórczościijejewolucjiprzyglądasięŁadawstudium,
jestPaulBourget.MarianZdziechowskipisał:
[ł]autor,odmalowawszywnim[studium]barwnieiżywohistorięrozwojupojęć
pisarzafrancuskiego,dałzarazemobraztejewolucjiwumysłachwspółczesnych,któ-
raodsceptycyzmudoprowadziładozwrotuwkierunkuchrześcijańskim.Tojednak
zarzucićks.Gnatowskiemunależy,żewdzięcznośćswojądlaBourgetazajegochrze-
ścijańskiecredoposunąłonzadaleko,przekraczającmiaręjegozasług[ł].Bourget,
stanąwszyoddawnanagruncieetycznym,uznałwprawdziezacechęwiekuchorobę
zmysłównierozerwalnieskojarzonązodrzuceniemetykichrześcijańskiejiprowadzą-
cązasobąrówniechorobliwybuntmyśli,przeczącejsamemuźródłuprawetycznych
-Bogu,ajednaktakwszędzieopisywałwystępek,tylewnimbyłouroczejmelancholii
poutraconymrajuzmysłowości,którąnielitościweprawomoralnekazałoodrzucić,że
tymsamymodurzałczytelnikówtrującymaromatemgrzechuipowieścijegozyski-
wały,dziękitemu,szerokąpopularnośćwbuduarach;przytakwykwintnymprzewod-
niku,jakBourget,samanawetświadomośćzbrodni,jejanalizaiwyrzutysumienia,
dostarczałyjakiejśprzewrotnejrozkoszyipustoszyłyduszęgorzejniżutworyZoli.
Zrozumiałtoks.GnatowskiirozbierającUcznia,bardzotrafniezauważył,żemożnaby
innegojeszczeRobertaGreslonprzedstawić,któregodozbrodnipopchnęłynieteo-
riepozytywistówimaterialistów,alenajnowszabeletrystykazEmilemZoląnaczele,
aBourgetemwkońcu-alenamyśltąniepołożyłautordostatecznegonacisku.Zato
bardzosilniepodkreśliłtenrzeczywistytryumfuczuciamoralnegowostatnichpowie-
ściachBourgeta-CosmopolisiZiemiaobiecana,wktórychpisarzfrancuskienergicznie
potępiłrozpustęumysłu;ówsybarytyzmduchowy,upatrującyostatecznycelistnienia
wzaspokojeniuumysłuwysubtylizowanegokosztemwoli66.
Rzeczywiście,obszernyartykułpokazywaćmaprzedewszystkimewolu-
cjętwórczościBourgeta,wreszcieteż-stanowićpochwałęzasadmoralnych
obecnychwpowieściachFrancuza,zktórymiGnatowskizdajesięwpełnizga-
dzać(szczególniezupatrywaniemwodwrocieodKościołaźródławszelkiego
65A.Świątek,„Lachserdeczny”.JanMatejkoaRusini,Kraków2013,s.145.
66M.Zdziechowski,Studiaks.Gnatowskiego,uPrzeglądLiteracki”1896,nr2,s.3-4.
