Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PamięćZagłady–brzemięiszansa
21
miastofiarinnychnarodów,jakoczekiwałategomiędzynarodowaopinia,lecz
płakałnadwłasnymlosem,poległymiżołnierzami,upokorzeniemklęskiinę-
dząpierwszychlatpowojennych”36.NawetporządkującygłosKarlaJasper-
sa,któryzabrzmiałjużw1945rokunawykładachwHeidelbergu,którerok
późniejzostałyogłoszonewsłynnymesejuProblemwiny37,niebyłsłuchany
iwłaściwiezostałcałkowiciezignorowany.Jesttotymdziwniejsze,żeJaspers
wyraźniemówił,iż„nonsensemjestoskarżanieojakąśzbrodnięnarodujako
całości.Przestępcąjestzawszejednostka”38.Idodawał,że„Niemcypierwsze
padłyofiarabarbarzyństwa”39.Niemcyniechciałysłuchaćfilozofa,którynie
miałnicwspólnegozhitleryzmemipróbowałzrozumiećmechanizmzniewo-
leniazzewnątrzniejako.Byćmożedlategowłaśniemógłztakimprzekona-
niemgłosić,że„oczyszczeniejestwarunkiemwolnościpolitycznej.Dopiero
bowiemzeświadomościwinywyłaniasięświadomośćsolidarnościiwspół-
odpowiedzialności,bezktórychniemawolności”40.Typowymbyłnietyległos
Jaspersa,ileraczejmilczenieMartinaHeideggera,którywprzeciwieństwiedo
swegobyłegoprzyjaciela(stosunekdonazizmuichporóżnił)mógłnatemat
jednostkowejiosobistejwinypowiedziećznaczniewięcejitowoparciuowła-
snedoświadczenia.Niestety,taksięniestało.Swejfilozoficznejelokwencji
Heideggerniewykorzystałiwybrałwłaśniemilczenie.Stałosiętakzapewne
dlatego,że,jakpowiadaWolff-Powęska:„Paradygmatwiny,wstydu,hańby,
żałoby,żalu,pokuty,wszystkichtychkategoriibardziejzwiązanychzjęzykiem
religii,aniżeliześwieckąpolityką,tworzyłobcydlapowojennegojęzykaświat,
zktórymNiemcyniechcielisięidentyfikować.Napytaniaioskarżeniaod-
powiadano«odwracaniembiografii».Abyratowaćwłasnyżyciorys,broniono
częstoepokę,wktórejprzyszłożyć.Wtensposóbwyłaniałasię«wspólnota
małychofiar»,któraskrywała«wielkichsprawców»”41.
Choćsąwyjątki,októrychwartowtymkontekściewspomnieć,gdyżpo-
szerzająspektrumodpowiedziintelektualistówniemieckichnadoświadcze-
nienarodowegosocjalizmu,zwłaszczanaZagładę.Wyróżniasięmyślteologa
katolickiegoJohannanaBaptistyMetza(1928),któryznanyjestjako„teolog
poAuschwitz”42.Takpisał:„Przedponadtrzydziestulatyprzedstawiłemkie-
dyśswoimstudentompewnekryteriumuprawianiateologii,któreniemało
moichkolegów–prawdopodobniepodziśdzień–uważazaniezrozumiałe,
albozgołazaniedbaleprowokacyjne.Sprowadzałosięonodotego,żetnie
należyjużuprawiaćteologiipomyślanejtak,żepozostajeonanietkniętaczy
teżmogłabypozostaćnietkniętaprzezAuschwitz’”43.Ogółspołeczeństwanie-
mieckiegowybrałinnymechanizmobrachunkuzprzeszłością–milczenie.
36
A.Wolff-Powęska,Pamięć-brzemięiuwolnienie…,s.117.
37
K.Jaspers,Problemwiny,przeł.J.Garewicz,„Etyka”1979,nr17,s.143–206.
38
39
40
41
Tamże,s.158.
Tamże,s.191.
Tamże,s.204.
A.Wolff-Powęska,Pamięć-brzemięiuwolnienie…,s.151.
42
J.B.Metz,Teologiawobeccierpienia,przeł.J.Zychowicz,Kraków2008.
43
Tamże,s.45.
