Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
7.Kobietawfilozofiifrancuskiegooświecenia
powszechnąwśródówczesnychmyślicieli,aktórejautorkąmiałabybyć
samaNatura8:
Obiepłcie,choćróżniąsięodsiebie,mająporównywalnezalety.
Naturajednymdałasiłęimajestat,odwagęirozum,adrugim–grację
iurodę,elegancjęiserce.Przymiotyte,mimoiżniezawszerównoważ-
ne,sąsobienawzajemprzeciwwagą(...)9.
Azatem,zmoralnegopunktuwidzenia–ichoćtotrudnedozde-
finiowania–kobietysązłe,kłamliweimściwe,czegoprzyczynależy
wbrakuodpowiedniejedukacjiimożliwościrealizacjiwprzestrzenipub-
licznej.Niemniejoichsilnymcharakterzeimocnymkręgosłupiemo-
ralnymświadczyfakt,żemimowszystkoopierająsięonespołecznemu
8
Abydobrzezrozumiećfilozoficzneimoralnetraktatyosiemnastowiecznychuczo-
nych,należałobywprzódwyjaśnić,czymbyładlanichtaNatura,doktórejtak
chętniesięodwoływali.Najlepiejzatembędzieprzytoczyćjejdefinicjęzcytowa-
nejtuEncyklopedii:nNaturaczęstooznaczaporządekinaturalnąkolejrzeczy,ciąg
przyczynwtórnych,bądźteżprawodziałania[loidumouvement]ustaloneprzez
Boga(...)Naturawwęższymjeszczeznaczeniuoznaczadziałanieopatrzności,źród-
ławszechrzeczy,awięcsiłęlubducha,którywpływanawszelkieciałaideterminuje
je,nadającpewnecechyiwywołującokreśloneskutki”.Naturajakonarzędziewrę-
kachIstotyNajwyższej,jakopośrednikmiędzyNiąaświatem,któremudałatchnie-
nie–koncepcjatawyrażanabyłarównieżprzezhrabiegodeBufona(orazWoltera):
nNaturajestsystememprawustanowionymprzezStworzycieladlaistnieniarzeczy
idlatrwaniaistot.Naturaniejestrzeczą,ponieważbyłabywówczaswszystkim.Na-
turaniejestteżistotą,gdyżtąjestBóg.Możnająuznaćzaogromnąmoc,która
wszystkoobejmujeiwszystkimporuszaiktóra–podporządkowanapierwszejIsto-
cie–zaczęładziałaćzjejrozkazuidziałanadaltylkozajejprzyzwoleniemiprzyjej
udziale”.G.-L.deBufon,Histoirenaturellegénéraleetparticulière,t.3,Imprime-
rieRoyale,Paryż1864,s.3;http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k975017(dostęp:
12.05.2011).Wartoteżwspomnieć,żewiększośćówczesnychfilozofówczymorali-
stówuważała,żekobietzwiązekzNaturąjestznaczniesilniejszyniżmężczyzn.Ztej
myślipowstałoprzekonanie,żekobietapochodziodniej,amężczyzna–odkultury
(cywilizacji).Poglądtennatylezdominujemyślantropologiczno-filozoficznątam-
tejepoki,żekobietazaczniebyćutożsamianazNaturąiodwrotnie.NawetsamDi-
derotwpadłwtęnpułapkę”itakopisywałNaturę:nJesttokobieta,któralubisię
przebierać;jejróżnestroje,pozwalającedojrzećczasemtenczyinnykawałek[cia-
ła],dająnadziejęwszystkim,którzyczęstojejdotrzymujątowarzystwa,żepewnego
dniabędzieimdaneujrzećcałąjejosobę”.D.Diderot,Del’interpretationdelaNa-
ture,cyt.za:M.Crampe-Casnabet,Saisie...,dz.cyt.,s.336.Por.M.Uliński,Kobieta
imężczyzna.Dziejerefleksjifilozoficzno-społecznej,Aureus,Kraków2011,s.131-132.
9
Encyclopédie...,dz.cyt.;http://artflx.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.
5:683:2.encyclopedie0311.4485326(dostęp:5.05.2011).
