1.ObywaTelSTwo
PoliS
aTeŃSkiej
25
dopuszczałodoniegocudzoziemcówdoz
úywotniowygnanychzojczystego
kraju,atakz
úetychobcokrajowców,którzyzamieszkiwaliwAtenachjuz
úna
stałeitrudnilisie
þrzemiosłem
28
.Prawotonalez
úyuznaćzalogiczne,biora
þc
poduwage
þfakt,iz
údlaobugrupbeneficjentównowychprzepisównieodzowna,
lubconajmniejroztropna,musiałabyćwiernośćnowejojczyźnie.Reformy
Solonamiałycharakterprzełomowy,albowiemkonsolidowałyspołeczeństwo,
wzmacniałyprzywia
þzaniedopaństwajegoczłonkówiwychodziłynaprzeciw
rosna
þcejroliAtenjakopote
þgimorskiej.A.Turyn
29
takoceniłdziałalność
Solonanagruncierozwojuinstytucjiobywatelstwa:nSolonjestpierwszym
me
þz
úemstanuwhistoriikulturyeuropejskiej,któryobywatelstwo(...)jako
dobroosobistedźwiganawyz
úszypoziom”.
Kolejnewaz
únereformybyływdraz
úanewlatach508–507p.n.e.przez
Klejstenesa
30
.Polityktenprzeprowadziłnowypodziaładministracyjnylud-
ności,cowedługArystotelesa
31
miałosłuz
úyćpowie
þkszeniuliczbytych,którzy
moglisie
þcieszyćposiadaniemprawpolitycznych.Zasadnicza
þtreścia
þreformy
Klejstenesabyłozasta
þpienieobowia
þzuja
þcegowcześniejrodowegopodziału
Attykinowymsystememterytorialnym.Statusobywatelskiuzyskaławwy-
nikutychzmianubogaludność,którazamieszkiwałaperyferieateńskiej
polis.Znowegopodziałuskorzystaćmiałotez
úwielucudzoziemców,wtym
cze
þśćzapewnenieprawnie,corodziłouStagirytypytanieolegalnośćoby-
watelstwanabytegowtensposób.Filozofdoszedłjednakdowniosku,z
úe
nitychtrzebanazwaćobywatelami”
32
,skorowieluobywatelinieprawnie
stałosie
þurze
þdnikami,aichwładzajestuznawanazalegalna
þ.Nowychoby-
wateliobcegopochodzenianazywanowAttyceneopolites.Powie
þkszone
gronoobywatelskieoznaczałodalsza
þdemokratyzacje
þipogłe
þbianiejedności
ateńskiegopaństwa.N.G.L.Hammond
33
trafnienazwałnowystanrzeczy
nustrojemzrównowaz
úonym”.
ZKlejstenesemwia
þz
úesie
þjednakrówniez
úpowstaniespecyficznegoidość
kontrowersyjnegoprawaobywatelskiego,zwanegoostracyzmem.Ostracyzm
byłszczególnymrodzajemsa
þduorganizowanegoprzezzgromadzenieludowe,
którydośćcze
þstostosowanowVwiekup.n.e.Prawemobywatelibyłowypi-
sanienaskorupieglinianej(ostrakon)imieniategoobywatela,któregopo-
czynaniamogłysie
þwydawaćniebezpiecznedlafunkcjonowaniaateńskiej
demokracji.Jeśliktośzebrałponad6tysie
þcygłosów,musiałopuścićpolisna
28
Plutarch,Solon,24,op.cit.
29
A.Turyn,Sylwetygreckie,nWiedzaiZ
úycie”1934,nr8–9.Zob.tez
úW.Lengauer,Staroz
żytna
Grecjaokresuarchaicznegoiklasycznego,WydawnictwonDiG”,Warszawa1999,s.72orazT.
Wałek-Czernecki,S.Witkowski,Dziejegreckie,cz.I,Kurpisz,Poznań1996,s.187–188.
30
Pełnykatalogówczesnychreform,wrazzopisemzmianwpodzialeadministracyjnymludności,
zostałprzedstawionyprzezJ.B.Bury’egoiR.Meiggsa(AHistoryofGreecetotheDeathofAlexander
theGreat,Macmillan,London1975,s.136–138).
31
Arystoteles,UstrójpolitycznyAten,XXI.2,op.cit.
32
Arystoteles,Polityka,1275bi1276a,op.cit.
33
N.G.L.Hammond,DziejeGrecji,przeł.A.Świderkówna,PIW,Warszawa1973,s.243.