Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
CzĘśćI.STaro¿yTnePierwowzoryobywaTelSTwa
przetrwaniawspólnot.Juz
úArystoteles
7
zauwaz
úał,z
úewspólnotapaństwowa
zrodziłasie
þdoz
úyciazpowodukorzyści,acelemjejnjestniepoz
úytekchwilowy,
leczkorzyśćobejmuja
þcacałez
úycie”.Pierwotneszczepyopierałysie
þnazwia
þz-
kachkrwi,sta
þdtez
úpełnoprawneczłonkostwowpoliszwia
þzanebyłozpo-
chodzeniem
8
.Przywódcyrodówdbaliwpierwszymrze
þdzieodobroswych
bliskich,cowpraktyceoznaczałowzbogacaniesie
þkosztemnapływaja
þcejdo
polisludnościobcej.Pochodzenie,pozycjawrodzinieorazstanposiadania
warunkowałydoste
þpdowładzy,sta
þdtez
úzpocza
þtkuwwie
þkszościpoleisto
arystokracjarodowa(eupatrydzi)kierowałasprawamipaństwawimieniu
wszystkichjegomieszkańców.Zczasemwróz
únychmiastach-państwachdo-
chodziłodoposzerzaniakre
þgumieszkańców,którzyuzyskiwalirealnyudział
wewładzy.
Dojrzewaniedemokracji
9
byłonajcze
þściejzwia
þzanezdynamicznymroz-
wojemz
úyciagospodarczego,wtymhandlu,pojawieniemsie
þpienia
þdzaiogól-
nymbogaceniemsie
þcorazwie
þkszejcze
þścispołeczeństwa,alerówniez
úzpo-
wie
þkszaniemskładuarmiiicia
þgłymwzrostempote
þgimorskiej.Procesyte
zachodziłyszczególniewyraźniewAtenach,gdziepocza
þtkidemokracjidatuje
sie
þjuz
únaVIIwiekp.n.e.Ateńskapolisnalez
úaładokilkusetorganizmów
państwowych,któreewoluowaływstrone
þludowładztwa,jednakzuwagina
bogatyopistegomiasta-państwa,dokonanyprzezArystotelesawUstroju
politycznymAten,towłaśnieonostałosie
þcentrumzainteresowaniabadaczy
staroz
úytnychstosunkówpolitycznychispołecznych.ZdaniemP.B.Clarke’a
10
miejscem,wktórymkoncepcjaobywatelazostałaporazpierwszynwpełni
wyraz
úona”,byławłaśnieateńskapolis.Tutejszademokracja,choćprzerywana
rza
þdamityranów,cechowałasie
þwzgle
þdna
þstabilnościa
þisystematycznym
rozwojem,któryprzejawiałsie
þwwielureformachstalepowie
þkszaja
þcych
gronojednostekuczestnicza
þcychwewładzy.Reformytebyłyswoistymkom-
promisemmie
þdzybogatszymiitymi,którzyposiadalimniej
11
.Pierwotnie
owie
þcejprawwalczyliwzbogacenihandlowcy,właścicielestatkówczywar-
sztatówprodukcyjnych.Strona
þsilniebronia
þca
þswychprzywilejówbyłazaś
arystokracjaziemska.Zczasemorównośćprawzacze
þlisie
þupominaćwolni
członkowieuboz
úszychwarstwmiejskich,costymulowałokolejnezmiany
7
Arystoteles,Etykanikomachejska,1160a.20,przeł.D.Gromska,PaństwoweWydawnictwo
Naukowe,Warszawa1982.
8
Dałotopocza
þtekzasadzieprawakrwi(iussanguinis).Por.W.Kornatowski,Rozwójpoje
þć
opaństwiewstaroz
żytnejGrecji,PaństwoweZakładyWydawnictwSzkolnych,Warszawa1950,s.59–62.
9
S.Lakoff(Democracy,w:A.J.Motyl(red.),EncyclopediaofNationalism,t.I,AcademicPress,
SanDiego2001,s.106–107)dowodzi,iz
úwswejpierwotnejformiedemokracjaoznaczałaautonomie
þ
komunalna
þ.Jedna
þzgłównychjejzasadstanowiłoograniczenieobywatelstwadome
þz
úczyznpochodza
þ-
cychzewspólnegoplemienia(rodu).Mimopóźniejszegopowie
þkszaniagronaobywatelskiego,auto-
nomiakomunalnazawszeodgrywałarole
þpierwszoplanowa
þwstosunkudoautonomiiindywidualnej
czygrupowej.
10
P.B.Clarke,Citizenship,PlutoPress,London1994,s.5.
11
J.Baszkiewicz,Powszechnahistoriapaństwaiprawa,t.I:Staroz
żytnośćiwiekiśrednie,
UniwersytetŚla
þski,Katowice1974,s.24–25.
