Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
interesowaćliteraturąniemiecką.Toosłabnięciezainteresowaniakulturą
polskąmożnawiązaćzpóźniejsząedukacjąpoetkiwkulturzeniemieckiej,
jakrównieżzrozczarowaniemwynikłymzdoświadczeniaantyżydowskiej
przemocyzrąkPolaków,którejbyłaświadkiemwczasiewojny.Wydaje
sięteż,żetowczesnezainteresowaniebyłoraczejfascynacjąliteraturąniż
polskością.DoPolskiipolskościzachowałaprzezcałeżyciedystans55.
DoulubionychniemieckichautorówprzyszłejpoetkinależałRainer
MariaRilke,azaflswoich”klasykówuznawałaJohannaWolfgangaGoethe-
go,FriedrichaSchilleraiHeinrichaHeinego.PrzedwyjazdemdoUSAwogó-
leniezetknęłasięześwieckąjidyszowąliteraturą.Jeszczejakouczenni-
cazaczęłapisaćpierwszewierszewjęzykuniemieckim.Niewielewiemy
ojejliterackichinspiracjach.Te,októrychmówiwewspomnieniach,nie
świadcząogłębokimwniknięciuwkulturęniemiecką,szczególniewtę
współczesnąMalceLee.Wskazująraczejnarolęszkoływkształtowaniu
horyzontuczytelniczegomłodejautorki56.
JeśliprześledzićdrogitwórczyńżydowskichwGalicji,drogaMalkiLee
okażesiędośćtypowa.Galicyjskiepisarkijidyszczęstooscylowałymię-
dzywpływamikulturypolskiejikulturyniemieckiej,próbującczęstosił
wobujęzykach.Pierwocinyliterackiejednejznajbardziejznanychpoetek
jidyszXXwieku,RacheliH.Korn(1898-1982),powstaływjęzykuniemiec-
kimipolskim,asamapisarkafascynowałasięBolesławemLeśmianem
iRaineremMariąRilkem.Ostateczniejednakdebiutowałatekstamiw
językupolskim,apodwpływemtraumyzwiązanejzpogromami,które
przetoczyłysięprzezPolskęuproguniepodległości57,zmieniłajęzyktwór-
czościnajidysz.Szlifowałagopodokiemmęża,działaczasocjalistycznego,
HerszaKorna.Dobraznajomośćniemieckiegomogłastanowićpomostdo
tegojęzyka,choćwjidyszRacheliKornodbijasięrównieżjejzanurze-
niewkulturzesłowiańskiej.InnapoetkazGalicji(bliskaznajomaKorn)
-DeboraVogel(1900-1942)-debiutowaławjęzykupolskim,znałaświetnie
zdomuhebrajskiiniemiecki,wktórympodejmowałapierwsze-nigdy
55
RozmowazcórkąpisarkiYvette(Chawą)MarrinijejwnuczkąJoyceRappaport,4marca2021r.
56
Zob.uwagiowyborachjęzykowychMalkiLeew:A.Nowersztern,Ha-kolotwe-ha-makhela,flBikoret
u-Farszanut”40(2008),s.78-79.
57
Zob.K.Zieliński,ZfalizajśćantysemickichipogromówwGalicjiZachodniej:Mielec,listopad1918r.,[w:]Pogro-
myŻydównaziemiachpolskichwXIXiXXwieku,red.K.Kijekiin.,t.2:Studiaprzypadków(do1939roku),
Warszawa2019.Zob.teżartykułyztomu3tegowydawnictwa(Historiografia,polityka,recepcjaspołecz-
na(do1939roku),Warszawa2019):M.Silber,Przemocantyżydowskawokresie1wojnyświatowejirewolucji
(1914-1921).Esejbibliograficzny;D.Jeziorny,CowiedzieliBrytyjczycy?RelacjeopogromachŻydówwPolscezlat
1918-1919nadTamizą;M.Mitsel,PogromywPolsceprzeprowadzoneprzezregularneoddziałyWojskaPolskiego
(1918-1919)wświetlemateriałówAmericanJewishJointDistributionCommittee.Zob.teżP.Wróbel,TheKad-
dishYears.Anti-JewishViolenceinEastCentralEurope,1918-1921,flSimonDubnowInstituteYearbook”4
(2005),s.211-236.NatematpogromównaziemiachbyłegoKrólestwaPolskiegozob.też:K.Zieliński,
TheAnti-SemiticRiotsontheTerritoriesoftheKingdomofPolandattheBeginningofIndependence,flStudia
Żydowskie.Almanach”3(2013),s.87-94.
XXII
Wstęp
