Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
historiędopełniająidoprowadzajądochwiliobecnej:przed-
stawieniekuchniizraelskiejtworzonejprzezkolejnefale
migrantów,przykładypodróżyaszkenazyjskichsmaków
zaocean,opisdoświadczeniabrakujedzeniapodczas
wojenwXXw.orazstosunekdokuchniżydowskiejwe
współczesnejPolsce.
Czwartaczęśćwystawy,Wspomnienia,przenosinas
wniecoinny,bardziejosobistywymiar.Wtejczęścichcemy
spojrzećnatradycjekulinarne,któreżyjąwpamięciiprze
-
noszonezpokolenianapokoleniewzmacniajątożsamość
rodzinijednostek.Wwypadkurodzinżydowskichwspo-
mnieniaojedzeniuwywołująniekiedyszczególneemocje.
Cechążydowskiejhistoriiostatnichstulecibyłymigracje
dobrowolneiprzymusowe,porzucaniedomu,adaptowanie
sięwobcymśrodowisku.Smakiipotrawyzapamiętane
zrodzinnychstroniodtwarzanewnowychmiejscach
wzbudzałysentyment,dawałypoczuciebezpieczeństwa,
przypominającodomualbokrajupochodzenia.Opowie-
ściojedzeniugotowanymprzezpoprzedniepokolenia
częstozyskująwyjątkowywymiarwkontekścieZagłady.
Zachowaneprzepisyizwyczajeprzywołująwspomnienia
utraconegonazawszeświataitych,którzyzginęli;zdarza
się,żesąjedynąrzeczą,któraocalała.
NawystawieprezentujemyopowieśćRuthLadovsky,która
jestprzedstawicielkątrzeciegopokoleniaprowadzącego
rodzinnąrestauracjęUnitedBakersDairyRestaurant
wToronto,założonąponadstolattemuprzezAaronaiSarę
Ladowskich,emigrantówzKielc.Pochodzilionizrodzin
otradycjachpiekarniczychirestauratorskich–ichkuzy
-
nembyłGrubyJosekprowadzącybarwWarszawie.United
Bakersoddekadserwujewielepotrawtradycyjnejkuchni
aszkenazyjskiej,częstoopartychjeszczenarecepturach
założycielirestauracji.Wokresiemiędzywojennymlokalten
przyciągałrzeszeżydowskichimigrantów,którzymoglisię
poczućwnimswojskowśródrozmówwjidyszijedzenia
przypominającegoimrodzinnesztetle.Restauracjęprzy-
wołałwswojejpowieściMiłośćiwygnanieIsaacBashevis
Singer,porównującjądozapamiętanejzWarszawysie-
dzibyZwiązkuLiteratówiDziennikarzyŻydowskichprzy
Tłomackiem13.
Oprzepisach,któreżyjąwrodzinachodpokoleń,stano-
wiącczasamijedynyłącznikzichpolskąlubżydowską
przeszłością,opowiadateżnawystawieHannaMerlak,
14
autorkaksiążkiŻydziodkuchni.Opowieścirodzinnego
stołu,wktórejprzepisyczęstobyłyjedyniepretekstem
dorozmówzludźmiiożywieniawspomnień.Podobnezało
-
żeniaprzyświecająrównieżzaprezentowanejnawystawie
organizacjiTheJewishFoodSociety,działającejnarzecz
zachowaniaiprzywróceniadożyciażydowskiegodzie-
dzictwakulinarnegozcałegoświata.Wswoimarchiwum
cyfrowymgromadzionasetkiprzepisówipowiązanych
znimihistoriirodzinnych.TheJewishFoodSocietynietylko
pojawiasięwnarracjiwystawy,leczbyłotakżenaszym
partneremprzyjejtworzeniu,dzielącsięznamifotogra-
fiami,przepisamiihistoriami.
Ważnejestdlanas,abyopowieśćokuchniżydowskiejbyła
żywaiwielogłosowa.Dlategowystawietowarzysząsta-
nowiskawideo,naktórychmożnawysłuchaćwypowiedzi
zaproszonychprzeznasgości:wspomnianychjużpowyżej
RuthLadovskyiHannyMerlak;rabinów,MichaelaSchudricha
iYehoshuyEllisa;JakubaChojeckiegoiMaryliMusidłowskiej,
prowadzącychkuchniękoszernąwCentrumSpołeczności
Żydowskiej(JCC)wWarszawie;dyrektorkiJCCWarszawa
AgatyRakowieckiej;aktorki,reżyserkiidyrektorkiTeatru
ŻydowskiegoGołdyTencer;mediewistkiHannyZarem-
skiej;publicystkiiautorkiksiążekkucharskichLeahKoenig;
promotorakuchniizraelskiejGilaHovavaoraznaukowców
badającychróżneaspektykulturyihistoriiżydowskiej,wtym
takżekulturykulinarnej,takichjakMichaelWex,Barbara
Kirshenblatt-Gimblett,GlennDynner,ShacharPinsker,Eve
JochnowitziRuthEllenGruber.Większośćnaszychrozmów-
cówiwspółtwórcównarracjiwystawynapisałateżteksty,
któreprezentujemywniniejszejpublikacji.
Zależałonamrównieżnatym,abyopowieśćokuchni
żydowskiejzyskaławymiarmetaforyczny–niemogącsię
odwołaćdozmysłusmaku,chcieliśmyporuszyćemocje
iwyobraźnię.Dlategodowykonaniaartystycznejinstalacji
towarzyszącejwystawiezaprosiliśmyartystkę–AnnęKró
-
likiewicz,profesorkęAkademiiSztukPięknychwGdańsku
orazSchoolofForm,dlaktórejjedzenie,kulturakulinarna
ijejwielowymiarowośćstanowiąnietylkotemat,lecztakże
materię,anawettechnikętwórczości.Samaartystka
oswojejpracymówi:
Wszystkoto,comazwiązekzjedzeniem,awięc
ijegonieodłącznymitowarzyszami:głodem
15
