Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
leczmusisyntetyzowaćischematyzowaćróżnorodność,takabystałasię
znaczącaimogłabyćrozpoznana.Wyobraźniaokazujesiękoniecznym
elementempoznanianietylkojakozdolnośćodtwarzaniaobrazów,lecz
jakowładzaczyniącaodtwarzaniemożliwymitwórczym.Ujmujeona
ikształtujeprzedmiotpercepcji;łączyprzedstawieniawtensposób,że
składająsięonenajednośćsamegoczasu,aaktualnewyobrażeniekształ-
tujesięwodniesieniudowcześniejszychprzedstawieńorazporządkujeje
wtakisposób,abywykazaćkoniecznemiędzynimipowiązania.Cowię-
cej,wwolnejgrze,przyokazjioglądaniaświata,pozwalanauchwycenie
celowychform,które–jakozgodnezwładzamiprzedstawienia–okazują
sięmożliwedopoznania,azatemtakżedozrozumienia.Takujętawy-
obraźniaumożliwiatworzenietreścidoświadczeniaorazsensotwórczągrę
obrazami.Rozważanianatematwyobraźniwewspółczesnychkoncepcjach
hermeneutycznychifenomenologicznych,którepodejmująkwestięzna-
czeniaobrazówiichsensotwórczegoaspektu,powinnyrozpocząćsięod
opracowaniaKantowskichustaleń.
Celemniniejszejksiążkijestwydobyciedynamikiwyobraźni,kon-
stytuującychjąnapięćorazokoliczności,wobrębiektórychonadziała,
decydującychojejpojetycznymikrytycznymcharakterze.Podjakimi
warunkamiobrazy,ichkształtowanie,bogactwonaocznościjestsensotwór-
czeoraznaczymtapracaobrazówpolega?Wydobyteaspekty(rozumiane
jakodopełniającesięcharakterystykidziałaniawyobraźni)układająsię
wpojetycznyikrytycznymodelwyobraźni,sformułowanynapodstawie
wybranychkoncepcjiestetycznych.
PodstawądlaopracowanegoprzezemniemodelujestfilozofiaKanta2,
ponieważzwróciłonuwagęnietylkonaodtwórczyaspektwyobraźni
ijejewentualnemożliwościkombinatoryczne,związanezodtwarzaniem
2Kategoriawyobraźni,jakojednazwładzczłowieka,sytuującasięmiędzyzmysłamiiro-
zumem,jeststałym,historycznymelementemrozważańfilozoficznych.Zależnieodkoncepcji
przypisywanojejwiększąbądźmniejsząrolęwprocesiepoznania,np.wprocesietworzenia
pojęć(Platonjąwykluczał,Arystoteleswłączałwtenproces),utożsamianozezmysłemwspól-
nym,dalejprzypisywanojejfunkcjęłączeniaidzieleniawyobrażeń(jużuAl-Farabiegoczy
Awicenny).Wfilozofiinowożytnejwyobraźnięrozważanojakowładzępośredniczącąiwładzę
twórczą,zjednejstronybyłazwiązanazesferąpozoru,zdrugiejwspomagałamyślenieiinwen-
cję.PojawiałasięwrozważaniachKartezjusza,NicolasaMalebranche’aczyChristianaWolfa.
Szczególnynacisknawyobraźnię,któradzieliiłączywyobrażeniaprzezasocjację,kładliem-
pirycy:JohnLocke,DavidHume,JohannG.SulzerczyJohannesN.Tetens.Kantjestspad-
kobiercątychosiągnięćintelektualnych,jednakczyniwyobraźnięwładzątranscendentalną,
odróżniającjąodwyobraźniempirycznej,którabazujenaskojarzeniach.
12
