Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
zamknięcieklasztorów-pijarzynaziemiachpolskichprzestalipraktycznie
istnieć-pozostałjedendomwKrakowie,leczniebyłownimzakonników.
OileodziejachpijarówwXVIIIwspominasięczęstoijesttonajlepiej
opracowanyokreshistoriizgromadzenia,tomniejmówisięnatomiast
oroliszkółpijarskichwczasiezaborów.Abyłaonawpierwszychpięciu
dekadachniewoliniemała,biorącchoćbypoduwagęliczbęplacówek,jak
iuczniówwykształconychwtychszkołach.Niestetypolitykazaborców
powodowała,żefunkcjonowanieichzostałoograniczonezarównoteryto-
rialnie,jakiczasowo,awpewnymokresieszkołypijarskienaterenieziem
polskichzaprzestałydziałalności.PoupadkuIRzeczypospolitejszkołypi-
jarskieznalazłysięwbardzotrudnympołożeniupolitycznymiekonomicz-
nym.JużpopierwszymzaborzenaterytoriumzajętymprzezAustriaków
wszystkieszkołypijarskiezostałyzlikwidowane,naszczęścielosutego
niepodzieliłyplacówkinaterytoriumtrzeciegozaboru,leczbymiećwięk-
sząkontrolęnadnimioddzielonojeodpozostałychiw1797r.utworzono
osobnąProwincjęZachodniogalicyjską51.ŚmierćKatarzynyII,bardzonie-
przychylnejpijarom,uratowałaodzagładyichszkołyleżącenaterenach
zajętychprzezRosję.Najgorzejwyglądałasytuacjawzaborzepruskim,
dążonotamkonsekwentniedolikwidacjipolskiegoszkolnictwa.Pijarom
skonfskowanomajątkiziemskie,zktórychczerpalifunduszenautrzyma-
nieszkół.Władzepruskiezaczęłyingerowaćwpolitykęzakonuiograni-
czaćprzyjęciadonowicjatupijarskiego,cowkonsekwencjispowodowało
uszczupleniekadrynauczycielskiej.Niewypłacanoemerytur,zamykano
szkoły(Szczuczyn,ŁomżaiRawa),ograniczanoswobodyzakonuobwaro-
waneprawamikanonicznymioraznasiliłasiępolitykagermanizacyjna(od
1804rokuodIIIklasynaukamiałabyćprowadzonawjęzykuniemieckim).
Działaniatezmierzałydorealizacjiplanulikwidacjiszkółpijarskichwza-
borzepruskim52.PokonaniePrusprzezNapoleonaiutworzenieKsięstwa
Warszawskiegouchroniłopijarówprzedkasatą.Takibowiemlosspotkał
zakonyiichposiadłości,którepozostałynatereniezaborupruskiego53|
51BibliotekaCzartoryskichwKrakowie(dalejBib.Cz.),sygn.1845,HistoriaProvinciae
GalliciaeOccidentalisetOrientalis,s.18-21,23.
52
Otrudnejsytuacjiszkółpijarskichwzaborzepruskimpisali:W.Bobkowska,Losy
pijarówwczasiepierwszejokupacjipruskiej1793-1806,flNaszaPrzeszłość”,t.XV,1962,s.257-
283;taż,Pruskapolitykaszkolnanaziemiachpolskichwlatach1793-1806,Warszawa1948;
S|Truchim,RolapijarówwrozwojuszkolnictwaKsięstwaWarszawskiego,flZeszytyNauko-
weUniwersytetuŁódzkiego.NaukiHumanistyczno-Społeczne”,Ser.I,z.7,1957,s.150;
D|Łukasiewicz,SzkolnictwowPrusachPołudniowych(1793-1806)wokresiereformoświecenio-
wych,Poznań-Warszawa2004,s.180-185.
53J|Kłoczowski,Dziejechrześcijaństwapolskiego,Warszawa2000,s.235.
28
