Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Częśćwstępna
33
Kwestiaprzynależnościjęzykowejgwarperyferyjnychniemożebyćroz-
strzygniętabezuściśleniakryteriówklasyfikacyjnych(DEJNA,1976).K.Dejna
zaznacza,żespośródcechwyróżniającychbadanągwaręnajbardziejistotneprzy
określaniuprzynależnościjęzykowejsącechystare,systemowe,wspólnecałemu
ugrupowaniuetnicznemulubjegowiększości.K.Dejnauważa,żesątowłaśnie
innowacjeprzesądzająceoukształtowaniusięodrębnegojęzyka,którywyróżnia
osobnyzespółetniczny(DEJNA,1976).
Zdotychczasowychopracowań,któredotyczągwarwschodniosłowiańskich
Białostocczyzny,wynika,żeautorzystosująniejednolite,niekiedytakżepozajęzy-
kowekryteriaklasyfikacjigwarperyferyjnych.Konsekwencjątakiegopodejścia
jestniejednolitesytuowaniegranicymiędzygwaramibiałoruskimiiukraińskimi
naobszarzeBiałostocczyzny.Skrajnymstanowiskiemjesttraktowaniewszyst-
kichgwarwschodniosłowiańskichtegoregionujakobiałoruskich(WYHONNAJA,
1989,s.149–150;KLIMCZUK,1995,s.121–125).Zdecydowanieczęściejobok
gwarbiałoruskichiukraińskichsąwyodrębnianegwaryoróżnymstopniuprzejścio-
wości(białorusko-ukraińskie,białoruskieprzejściowekuukraińskimiprzejściowe
białorusko-ukraińskie),por.(AGWB-1,s.54;KONDRATIUK,1964;SMUŁ-
KOWA;1968a,s.91;CZURAK,1990,s.283–287).
AutorzyAtlasugwarwschodniosłowiaskichBiałostocczyznydokonalipo-
działugwarbadanegoregionuna:a)gwarybiałoruskie,b)gwaryocechachukra-
ińskich,c)gwaryukraińskie22(AGWB-1,s.33–63).
GwarabiałoruskawedługautorówAGWB-1jestnarzędziemporozumiewania
sięmieszkańcówwsipołożonychwewschodniejBiałostocczyźnienapółnocod
rzekiNarew,atakżewsileżącychnapołudnieodNarwinatereniegminNarewka
iBiałowieża(AGWB-1,s.33–58).
Gwarąocechachukraińskichposługująsięmieszkańcywsinatereniegmin
Narew,BielskPodlaski,Wyszki,Orla,atakżeniektórychwsinatereniegmin
Czyże,np.Klejniki,iHajnówka,np.Dubiny(AGWB-1,s.51–57).
GwaryukraińskiejużywająmieszkańcywsinależącychdogminDubicze
Cerkiewne,Boćki,Grodzisk,Kleszczele,Milejczyce,Czeremcha,Siemiatycze,
Nurzec-Stacja,Mielnik,atakżeniektórychwsiprzynależnychdogminCzyże,np.
Czyże,Hajnówka,Mochnate,Orzeszkowo(AGWB-1,s.55–63).
Największekontrowersjewśróddialektologówwywołujągwarywystępujące
napołudnieodrzekiNarew,
(...)któresąbliskiegwarombrzesko-pińskim,należącymdoukraińskiegogenotypu
językowego,leczjednocześniepodlegająnaturalnymwpływombiałoruskimspowodowa-
nymbiałoruskąświadomościąnarodowąnatymterenieoraznaukąjęzykabiałoruskiego
22
Wyodrębnieniedwóchtypówgwar(gwaryocechachukraińskichigwaryukraińskie)napołu-
dnieodrzekiNarewjestdyskusyjne.Budzitakżezastrzeżenietermingwaryocechachukraiskich.