Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Operahistorico-iuridicaselecta
Metz
13
;jednakżerównieżion,aprobującBulgarusowądefinicjęreguły(Estautem
regulaconiunctiocausecumcausa),dopuszczamożliwośćrozumieniacausajako
ratio(Velcausam,siplacet,apellemusrationemąuaehabeturderebus).Bertrand
zwracateżuwagę,żenajpierwmusiałybyćszczegółowenormyprawa,skąddo-
pierowysnutoregułyogólne(Priuspreiacebantparticulariaiuraexilliscollataest
uniuersalisregula).
Ad(2)Kwestiaźródełmocyregułprawa(potestas)wynikłanatleinterpretacji
fragmentuPaulusa:Nonexregulaiussumatur,sedexiure,quodestregulafatiłączyła
sięzzagadnieniemprawotwórczejfunkcjireguł.Bulgarus-którypowyższytekst
Digestówinterpretowałdosłownie-stałnastanowisku,żeregułazawierawsobie
to,cojużjestprawem;nieregułatworzyprawo,aprzeciwnie,samabyłaprzeznie
tworzona(Regulautduximuscontinetidquodestius;nonautemipsafacitius,set
ipsaperiusft).WspomnianyjużBertrandrozróżniałmiędzypowstaniemreguły
(inventioetconstitutio),kiedywywodzisięonazprawa,ajejzakresemobowiązków
(ofcium)iutwierdzeniem(confrmatio),gdziewłaśniezreguływynikaprawo(Hinc
estquod,quantumadinuentionemetconstitutionem,exiureestregula;set,quantum
adofciumetconfrmationem,iusexregula.Perregulasenimiuraconfrmantur).
Tezę,iżregułamożetworzyćprawo,najpełniejwyraziłAkkursjusz.Reguły-
jegozdaniem-tworząprawowyjątkowowsytuacjachprawemnierozstrzygniętych,
zewzględunatęsamąaequitas,wposzczególnychrozstrzygnięciachprawnych
-przypadkach(supercasibusinquibuseademestaequitas;nectamensuntiniure
positi,benefacitius).
Ad(3)Bulgarusutrzymywał,żewyjątki(exceptiones)sączymśspozareguły
(cumenimofciumsitregule,utsingulecomplectatur,quodautemexcipitumnon
complectitur,dicipotest---etviciarieteiusofciumnonexerceri).
InaczejkwestiętęrozstrzygnąłPlacentinus(†1192),autorkomentarzado
s.73
BulgarusowegoApparatusadtit.Dediversisregulisiuris.Opierającsięnaregule
D.50,17,147(Semperspecialiageneralibusinsunt)
14
,stwierdził,iżwyjątkisązawarte
wsamejregule(exceptiocumregulacontinuetur).Ponieważwtedyniemogłobymieć
miejscaprzewidzianeprzezSabinusa(D.,50,17,1)ograniczeniezakresufunkcji
reguły(perditioofcium),Placentinusprzyjął,żeowoograniczeniezachodzi,gdy
przewidujejeprawo,zktóregopowstałareguła(Placentinusdicebat<regulam>
vitiariposse,siidemiusquodregulabreviterinquibusdamcasibusprimostatuit,
statutumquisinexceptiscasibusintelligat)15.
PolemikęzPlacentinusempodjąłAzo.Wyraźniestwierdził,żewyjątkinie
sązawartewregułach,leczsąpozanimi;regułydoznającewyjątkówsąfałszywe
(Dicoergoexceptionesnonessederegula;immoextraregulamsunt,argumentoD.
13
J.F.v.Schulte,DieGeschichtedesQuellenundLiteraturdesCanonischenRechts,Bd.II,Stuttgart
1877;P
.Stein,Regulaeiuris,s.147;BertramaprzytaczamzaS.Capriolim,Trecapitoli,s.346-347.
14Zob.CorpusIurisCivilis,vol.I:Digesta,ed.T.Mommsen,Berolini1922,s.871.
15Azo,AdDigestumNovum.Cyt.zaS.Capriolim,Trecapitoli,s.362.
