Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KrakowskikomentarzregułprawazpoczątkuXVIwieku
33
depe[nis]sanctio(D.48,19,41);immoquiaextraregulamsunt,regulauitiaturet
perditofciumsuum.Ideoquefereomnescenseoessedicendasfalsas)16.
DyskusjętękontynuowałAkkursjusz(Glossaordinaria).Zeswejstrony,ar-
gumentującprzeciwtezieAzonaofałszywościregułdoznającychwyjątków,dał
wyrazpoglądowi,iżwyjątekpotwierdzaregułę(Esttamenar.contrainauten.de
nonali.§nonautem,ubiinnuitfrmariregulampereaqueexcipiuntur17).
Wprawiekanonicznympoczątkowoprzezregulaeiurisrozumianoprzepisy,
którymirządziłysięzakony;późniejupowszechniłasięetymologicznadefinicja
GracjanaprzejętaodIzydorazSewilli,żeregułajestnormąkierującąiokreślającą
prawidłapostępowania(Reguladictaesteoquodrecteducit,necaliquandoaliorsum
trahit,D.3,c.2)18.
Pierwszymkanonistą,którywprowadziłdoprawakanonicznegoregułypra-
wa,byłBernardzPawii.Wostatniejksiędzeswegozbiorudekretałówpapieskich,
zwanympóźniejCompilatioprima(przed1187r.)
19
,zamieściłtytułDeregulisiuris
(5,37);podałwnim14regułprawakanonicznego,niewielemającychwspólnego
zregułamiDigestów.PoglądyBernardazPawiiwprzedmiocieregułprawa-znane
zSummadecretalium-niebyłyoryginalne;wwiększościzapożyczyłjeodlegistów.
WkanonistycedrugiejpołowyXIIw.pojęcieregułprawadoznałopomieszania
ztakzwanymibrokardami,tojestzwięzłymi,ogólnymiregułami,którepodawały
s.74
alegatytekstówprawnychprzemawiającychproicontrawstosunkudoproponowa-
negorozwiązaniakwestiiprawnej20.Brokardyrównieżuznawanozaregulae;stąd
np.zbiórbrokardDamasusa(†1230)nosiłtytułBrocardasiveregulaecanonicae.
WiekXIIIprzyniósłstworzenienowegozbioruprawakanonicznego-
DekretałówGrzegorzaIX(1234).ZawzoremCompilatioprimapomieszczono
wnichtytułDeregulisiuris.Znalazłosięwnim11regułzaczerpniętychzezbioru
dekretałówBernardazPawii,uzupełnionychtylkoojednąregułę(c.11indignum
est);byłytobardziejwskazanianaturymoralnejniżregułyprawa.Odtądjednak
regulaenastałeweszłydoCorpusiuriscanonici.
16Ibidem.
17Accursiiglossa,k.294,col.b.
18Corpusiuriscanonici,P
.I:DecretummagistriGratiani,ed.Ae.Friedberg,Lipsiae1922.
19Idem,Quinquecompilationesantique,Lipsk1882,s.VIin.DatępowstaniaCompilatioprima
naokresprzedr.1187przesunąłA.Vetulani(por.idem,Średniowiecznerękopisypłockiejbiblioteki
katedralnej,RocznikiBiblioteczne7(1963),3-4,s.333,przyp.28).
20
A.VanHove,Prolegomena,wyd.2,Mechliniane-Romae1945,s.449.Wyjaśnieniepojęcia
brocardaspotykamytakżewnaszymdziełku:hecreguła[reg.37]estbrocardicaseucontinetinse
brocardicumiuris.Ipsaenimestdisputablisinutramquepartem.Undebrocardicuminiuredicitur,
quodestdisputabilepermultaiuraadutramquepartemafrmatiuaminnegatiuam,sicutproblema
neutruminloyca:dequoinprimotopi.[TopicaCycerona].Utrummundussiteternusannon.Etad
hocprobandumadducunturfortesrationesproetcontra.Słowobrocardawywodzisięzapewnenieze
złożeniasłówproicontra(takKantorowicz),leczzłacińskiegobroccus(z„wystającymizębami”)dla
oznaczeniaprzeciwstawnychsobieargumentadisputatoria.Por.P
.Weimar,Argumentabrocardica,
StudiaGratiana16(1967),s.89-123.
