Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Składspołeczności
międzynarodowej
Suwerenność
42
Paradoksalnierównolegletrwałproces,zjednejstrony,formo-
waniasięnowychmocarstw:Prus(szczególniewkonsekwencji
rządówFryderykaWielkiego)iRosji(PiotraI),zdrugiejzaśutra-
typozycjimiędzynarodowejprzeznstare”mocarstwa-Szwecję
iPolskę.
Należybowiempamiętać,żenwspółczesna”społecznośćmiędzy-
narodowa-państwnarodowych-jestwynikiemdługiegopro-
cesurozpaduŚwiętegoCesarstwaRzymskiegozapoczątkowanego
uniezależnieniemsięSzwajcariiw1499r.56(pokójbazylejski-jed-
nakjejsuwerennośćuznałdopierotraktatwestfalski).
Kluczowymczynnikiemprocesubyłouzyskanieprzezluteranów
wpokojuaugsburgskim(1555r.)pełnejrównościzkatolikami,
obejmującejprawodookreślaniareligiipanującejnaterytorium
objętymsuwerennością(cuiusregio,eiusreligio).Traktatwestfal-
ski,kończącywojnętrzydziestoletnią-ostatniąwEuropiekonty-
nentalnej57wojnęreligijną58-obejmowałnormamiaugsburgskimi
wojnęFrancjiiHiszpanii(wspieranejpoczątkowoprzezelektorówBawariiiKolonii
zprzychylnymijejwładcamiSabaudiiiPortugalii).Długotrwaławojna,zregularnymi
działaniamiwojennymiwniespotykanymwcześniejrozmiarze,toczonabyłazezmien-
nympowodzenieminieprzyniosłamilitarnegorozstrzygnięcia.Ostatecznietraktatem
zUtrechtu(1713r.),atakżezRastatt(1714r.)podzielonoimperiumiuregulowano
kwestiedynastyczne.FilipVuzyskałHiszpanięwrazzposiadłościamikolonialnymi,
AustriauzyskałaBelgię,Neapol,Mediolan,Mantuę,SardynięihiszpańskieportywTo-
skanii,SabaudiiprzypadłaSycylia,częśćLombardii,fortecenagranicywłoskiej,zaśjej
władcygodnośćkrólewska.Holandiaotrzymałatwierdzenagranicybelgijsko-francu-
skiejiprzywilejehandlowenaterytoriumBelgii,Angliapotwierdziłazwierzchnictwo
terytorialnenadGibraltaremiMinorkąorazprzywilejewhandluzhiszpańskimiko-
loniamiwAmeryce(m.in.czasowymonopolnadostarczaniemurzyńskichniewolni-
ków),PortugaliauzyskałazdobyczeterytorialnewAmeryce.SzerzejE.Rostworowski,
Historiapowszechna.WiekXVIII,Warszawa2002,s.202-210.
56Neutralność,mimożeformalnienieogłoszona,byłainstrumentemobronynie-
zależności.
57Nowszychkonfliktów,aleograniczonychpodwzględemzasięgugeograficznegodo
grupypaństw(konfliktpodregionalny)lubwewnątrzpaństwowych,byłooczywiście
więcej,np.konfliktirlandzki.Wkażdymprzypadkukonfliktuokreślanegojakoreligij-
nypojawiasięoczywiściewątpliwość,czyźródłemkonflikturóżnicereligijne,czyte
różnicejedynieużytecznymsymbolemsamoidentyfikacjiantagonistów-stygmaty-
zacjiwroga.
58UznawanączęstozanajbardziejwyniszczającąwnowożytnychdziejachEuropy;tak
A.Nussbaum,AConciseHistoryoftheLawofNations,NewYork1954,s.115.Wstrze-
mięźliwszywocenieskalikonfliktuZ.Wójcikuważa,żewwalcezginęłookoło320tys.
żołnierzy;zarazemwojenne,bezpośrednie,aleprzedewszystkimpośredniestraty
wśródludnościcywilnejwRzeszyNiemieckiejszacujena30%ludnościmiejskieji40%
ludnościwielskiej,naŚląskuiwCzechachna20%.Nateśrednieskładająsięjednak,
zjednejstrony,nieobjętewojnąalpejskiepaństewkaRzeszyczynieznaczniedotknięte:
Szlezwik-Holsztyn,Westfalia,Nadrenia,DolnaSaksonia,zdrugiejzaśstrony,Meklem-
burgia,Pomorze,Palatynat,Hesja,wktórychstratywśródludnościcywilnejwyniosły
między60%a70%,iWirtembergia,gdzieosiągnęłypoziom90%;szerzejZ.Wójcik,
Historiapowszechna.WiekXVI-XVII,Warszawa2002,s.351-381.
1.Zagadnieniawprowadzające