Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Pojęcieładugospodarczegowmyśliekonomicznej
17
–naturalnymmotoremgospodarkijestosobistyinteres17;
–porządkującymsteremgospodarkijestkonkurencja18.
Wdoktrynieliberalnejporządeknaturalnystałsiępodstawowymporząd-
kiem,więcdlajejprzedstawicieliprzestałistniećproblemkształtowaniaładugo-
spodarczego.PocząwszyodpoglądówJ.Locka,uważalioni,żedominimummusi
zostaćograniczonarolapaństwawgospodarceorazinterwencjonizmzestrony
państwa19.AdamSmith,tłumaczącideemechanizmurynkowego,znaczenieUnie-
widzialnejrękirynku”orazwolnejkonkurencji,bardzokrytycznieodnosiłsiędo
politykimerkantylizmuiopowiadałsięzacałkowitąwolnościągospodarowania.
Przedstawicieleszkołyliberalnejdostrzegalijednakpotrzebęistnieniaładugo-
spodarczego,uznając,żecałkowitawolnośćgospodarczabyłabywstanieznisz-
czyćkażdągospodarkę.NajpierwA.Smith,anastępnieD.Ricardo,przyczyniając
siędookreślaniazasadładugospodarczego,wyjątkamiwregułachpolitykilibe-
ralnejuczynilipolitykępodatkową20,politykęobronnąipodkreślaneprzezSmitha
administracjępublicznąorazkoniecznośćfinansowaniainstytucjiużyteczności
publicznej.Ponadtoograniczeniawolnejkonkurencjimiałybyobjąćsferęfinan-
sówipieniądza.
Podstawowazasadaklasycznegoliberalizmu,zakładająca,żewolnagospo-
darkarynkowatworzyporządeknaturalny,którysięurzeczywistniasampodwa-
runkiempolityczno-gospodarczejpowściągliwościpaństwa,zczasemstawałasię
corazmniejrzeczywista.Ideałcałkowiciebezpaństwowejgospodarkistałsięnie
17Doktrynata,stworzonaprzezA.Smithaiokreślanajakoaltruizmegoistyczny,takżeodnosiła
siędopożądanegokształtuładugospodarczego.Człowiekznaturykierujesięswyminteresemosobis-
tymizmierzadomaksymalizacjiswychkorzyścimożliwienajmniejszymkosztem.Posiadająctakie
skłonności,człowieksamnajlepiejpotrafiustalićsobiecelgospodarczyorazsposóbjegoosiągnięcia,
stądwinienmiećswobodędziałania.KoncepcjaSmithainteresuosobistegozawierawsobienastę-
pującezałożeniametodologiczne:zasadęegoizmuikryjącąsiępodniązasadęgospodarczości,zasadę
indywidualizmupoznawczego,zagadnieniezgodnościinteresuosobistegozinteresemspołecznym.
Działanieinteresuosobistegozapewniapewnegorodzajuspontanicznośćiautomatyzmdostosowa-
niasiędosiebiewszystkichzjawiskgospodarczych.Człowiek,działającwewłasnyminteresieoraz
skupiającsięnadążeniudorealizacjiwłasnychcelów,przyczyniasiędokształtowaniaładugospodar-
czego.R.Bartkowiak,Historiamyśliekonomicznej,PWE,Warszawa2003,s.38–41.
18Konkurencjawedługprzedstawicieliszkołyliberalnejjestgwarantemdobrawspólnego.Uzna-
walioniszkodliwośćinterwencjipaństwawgospodarkę,opowiadającsięzazakazemsubwencjiija-
kiejkolwiekpomocypaństwadlatych,którzyniewytrzymująkonkurencji.Z.B.Romanow,Historia
myśliekonomicznejwzarysie,WydawnictwoAkademiiEkonomicznejwPoznaniu,Poznań1997,
s.44–45.
19M.Nasiłowski,Historiamyśliekonomicznej,KeyText,Warszawa1997,s.27.
20A.Smith,określającramyładugospodarczego,odnoszącegosiędopolitykipodatkowej,stwo-
rzyłczteryzasady.Pierwszawiążesięzesprawiedliwymobciążaniempaństwaispołeczeństwa–zasa-
daproporcjonalnegoopodatkowaniadochodów,drugazmierzadousunięciatradycyjnychwad
systemówpodatkowych–określałazgórykryteriawprowadzanychpodatkówilikwidowaładowol-
nościinterpretacyjne,trzeciadotyczydoskonaleniapraktykiściąganiaświadczeń,czwartagłosi,żepo-
datekmabyćpobieranywformiedogodnejdlapodatnikainiepowiniengenerowaćzbytwielkich
kosztów.Współczesneteorieekonomiczne,podred.M.Ratajczaka,WydawnictwoAkademiiEkonomicz-
nejwPoznaniu,Poznań2007,s.15.
