Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AnnaMarkowska,ReginaKulig-Posłuszny
Wstęp
wkomodzie,poprułkanapy,porozdzierałpoduszki,zdeptał
ręczniki,obcasemrozgniatałfajansowenaczynia.Dopiero
terazgotowybyłnawłasnąśmierć.
Doinnychdziełliterackich,któreopisująfenomen
przyjmowaniaiprzeobrażanialokalnejspuściznykulturo-
wejnależytwórczośćprozatorskaOlgiTokarczuk(m.in.E)E)
1995;
Domdzienny,domnocny
1998)orazcyklpowieściowy
MarkaKrajewskiego.Akcjajegopowieści-począwszyod
wydanejw1999ŚmierciwBreslau-toczysięnamrocznych
ulicachmiasta,wdusznejatmosferzepolitycznejorazero-
tycznej.Twórcyci,wsposóbniezwykleemocjonalnyzwiąza-
nizDolnymŚląskiem,któregoczująsięczęścią,odnajdywali
nodciski”obcościprzetrwałewprzestrzeni,warchiwachlub
wręczwichwłasnychdomach.Powieści,orozmaitejprzy-
należnościgatunkowej(powieśćdetektywistyczna,inicja-
cyjna,kryminalna,autobiografcznaitd.),jednoczygłównie
sytuowanieakcjipowieści,aprzedstawionewizjeispożyt-
kowanekoncepcjeliterackiemająnaceluzjednejstrony
ukazaćwspółczesnemuodbiorcyzapomnianąhistorięnZiem
Odzyskanych”
,azdrugiej,poprzezjejoswojenie,majązado-
mawiaćczytelnikówwwielokulturowejhistoriitychterenów
6
.
Wszakżefabułapowieściczęstomiałaswojągenezęwbez-
pośrednim,intymnymkontakciezmiejscem.MarekKrajewski
wjednymzwywiadówmówił:nPracujęwpokoju,wktórym
on[tj.Mock]siedziałprzedkilkudziesięciulaty,chodzętymi
samymikorytarzami”
7
.OlgaTokarczukzapytanaojednąze
swoichpowieścimówiła:nBardzomizależałożebytaksiążka
byłazrozumiaładlainnych,dlasąsiadówzzaczeskiejgranicy
idlaNiemców,sąsiadówsprzedwojny
8
”.
Maria,któraprzyjechałazzaBuga,JanekzPoznańskiego,
AnnazPodkarpaciaorazUrszula-Niemka,rodowitaszcze-
cinianka(dawniejUlrike),toczwórkagłównychbohaterów
powieściIngiIwasiówBambino(2008)
9
.Głównymtema-
temksiążkijesthistoriaipamięćwidzianaprzezpryzmat
Szczecina.Powieśćopowiadaolosachludziprzesiedlonych
doportowegomiasta,doktóregoprzybylizróżnychstron,
próbującporadzićsobieznowympodziałemgranicpaństwo-
wychorazokreśleniemwłasnejtożsamości
10
.
PodmiotmówiącywpowieściachIwasiów,tropiibada
losyprzesiedlonych,którzyprzywieźliwpamięciobraz
6Kardas(2016:20).
7Krajewski(2004:29).
8Tokarczuk(2012:135).
9Iwasiów(2008).
10Gajewska(2016:247).
10
nieznanychnarratorce/narratorowiwschodnichkrajobrazów,
atakżetych,którzywSzczeciniemieszkaliprzedwojnąipo-
stanowiliwnimpozostać.Interesujeją/jegohistorialudzi
wpowojennymmieście,ichmniejlubbardziejzbiorowylos
orazichżyciowewybory,wkontekściedalekiejprzyszłości,
będącejteraźniejszościądlaosobyopowiadającej
11
.Autorka
wswoichpowieściachkreujeświatznietakdawnejprze-
szłościistarasięunikaćgroteskowychopisówsiermiężnej
rzeczywistościPRL.Przywołujeświatżyciacodziennego
wpowojennymSzczecinie,odtwarzakulturęmaterialną
tamtegookresuiobyczaje:jadłospisy,wystrojelokaligastro-
nomicznych.Miastostajesięjednymzbohaterów,dziękiUli,
pamiętającejprzedwojennyiwojennyStettinorazponiemiec-
kiejarchitekturze(kamienicomwcentrummiasta,założeniom
parkowymczypruskimkoszarom).Dziękitymelementom,
wżyciewszystkichbohaterówwkraczaniedokońcarozpo-
znanaprzeszłość
12
.
DopowieściIwasiówmożnapowracaćwielokrotnie,
czytaćjejakoponowoczesnypodręcznikdohistoriiPolski,
traktatosamotności,feministycznymelodramatczypowieść
omieścieipamięci
13
.Samapisarkapowieściteusytuowała
wnurciepowieścineo-post-przesiedleńczej,charakteryzujej
opowieściohistoriiosadnictwa,powstającejużbezzachęty
socjalistycznejpropagandy.Istotnajesttusamabiografczna
cezuraprzesiedlenia,stawiającawcentrumswoichrozważań
kwestietożsamości,pochodzeniaipamięci
14
.
Takjakwlatach80.i90.mierzonosiędopierozopisa-
niemtego,costałosiępowojnie;takdopierodzisiajsięgamy
dolat90.,byopisaćkoniecinnegonstaregoświata”
,czyli
PRL-uijegoagonięniewidocznąpodliberalnymioptymi-
stycznymjęzykiemrodzącegosiękapitalizmu.Tutakżenie
byłowokresietransformacjimiejscanalamenttych,conie
poradzilisobiewczasachprzemian.Opublikowanaw2009
rokuksiążkaTomaszaRakowskiegoŁowcy,zbieracze,praktycy
niemocy)Etnografiaczłowiekazdegradowanego-opowiada
owygenerowanychprzezprzemianyspołeczno-polityczne
obszarachdegeneracji,biedy,pogardyiupodlenia.Jednym
zważnychmiejsc,októrychpiszeRakowskijestleżącyna
DolnymŚląskuWałbrzych.Modernizacjaitransformacja
miałaswojejanusoweoblicze;oilesztukakrytycznalat90.
zajmowałasięemancypacją,przywracaniemnieobecnego,
11Gajewska(2016:249).
12Gajewska(2016:248).
13Gajewska(2010).
14Iwasiów(2012:220-221).
