Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
rapewnasiebie,uczciwairepresyjna.Intelektualnieopartabyłanawładzy
rozumunadciałemorazpostępiespołecznymbudowanymnasolidnych
fundamentach:nauce,kształceniuipracyupodstaw.Powyższezałożeniasą
właściwiezbieżnezistotnymidladziewiętnastowiecznychmęskościideała-
miklasymieszczańskiej.Zpolitycznegopunktuwidzeniapodstawowymidla
tejkulturyzagadnienieniamibyływładzaprawaiporządekspołeczny.Sta-
rałasięjezagwarantować,tworzącogólnopaństwową,zunifikowaną,lojalną
iotwartązasadniczonawszystkienacjewarstwęurzędniczą,którejpozycja
isiłakulturowegooddziaływanianiemająwEuropieanalogii39.Dominująca
pozycjatejurzędniczejkulturymiałaolbrzymiwpływnapostrzeganieprzez
obywateliwłasnegomiejscawstrukturachpaństwa.OdpoczątkuXIXwieku
tylkonaWęgrzechiwmniejszymstopniuwCzechachrozszerzałasięidea
większejaktywnościpolitycznej.WpozostałejczęściAustriiukonstytuował
sięnatomiastzwyczajnarzekanianawładzęprzyjednoczesnymjejtolero-
waniu,coprowadziłodokształtowaniapostawypolitycznejzwiotczałości.
Niektórzybadaczeintelektualnejhistoriimonarchiihabsburskiejproponują
stosowanieterminubiedermeierdlaoznaczeniatakiejpostawykulturowej,
ponieważżadneinnepojęcienieodpowiadatemuspecyficznieaustriackie-
mupołączeniupolitycznejrezygnacjiiurzędniczejskostniałościzestetycz-
nąobsesjąikatolickimpietyzmem40.Dodokładniejszegoopisutejpostawy
przyjdzienamjeszczepowrócićwrozdzialepoświęconymliteraturzepięknej.
39
Por.C.E.Schorske,V{deňnapřelomustolet{,przeł.zj.angielskiegonaj.czeski
J.Svoboda,Brno2000,s.25-27;V
.Bělohradsky,Mitteleuropa:rakouskář{ńejakometafora,
[w:]idem,Přirozenysvětjakopolitickyproblém(Esejeočlověkupozdn{doby),Praha1991,s.41;
J.śtaif,Obezřetnáelita.Českáspolečnostmezitradic{arevoluc{1830-1851,Praha2005,s.117-
118;J.Kofalka,ČeńivHabsburskéř{ńiavEvropě1815-1914,Praha1996,s.20;E.Bruckmüller,
NationÖsterreichSozialhistorischeAspekteihrerEntwicklung,Wien-Graz-Köln1984,s.91-
97;M.Havelka,Úředn{kaobčan,legitimitaaloajalita,[w:]Opom{jen{aneobl{ben{včeské
kultuře19.stolet{.Úředn{kapodnikatel,red.T.PetrasovśiH.Lorenzovś,Praha2007,s.22-
27;P.M.Majewski,„Niemcysudeccy”1848-1948.Historiapewnegonacjonalizmu,Warszawa
2007,s.32-35;J.Havrśnek,Sociáln{postaven{amravn{kodexc.(a)k.důstojn{kaaúředn{ka,
[w:]Českylevarakouskyorelv19.stolet{.BömischerLöweundösterreichischerAdlerim19.
Jahrhundert,red.Z.HojdaiR.Prahl,Praha1996,s.110-119.Wostatnimczasiepojawiająsię
jednakgłosyhistoryków,iżówaparaturzędniczyniebyłjednolityidzieliłsięnaróżnepoziomy
mentalności,corównieżmiałowpływnaodmiennośćpodejściaurzędnikówdoproblemu
narastającejprzezcaływiekXIXnacjonalizacjiaustriackiegospołeczeństwa.Wyraźnieróżnice
rysująsięmiędzyprowincjonalnąkadrąurzędnicząatązinstytucjicentralnych,por.np.
M.Mackovś,Úřednictvohabsburskémonarchieanacionalizacespolečnosti,[w:]Nacionalizace
společnostivČechách1848-1918,red.K.KaiserovśiJ.Rak,ÚstinadLabem2008,s.148.
40
Por.W.M.Johnston,TeAustrianMind:AnIntellectualandSocialHistory,Berkeley-Los
Angeles-London1983,s.19;P
.Pająk,Tożsamośćaustro-węgierskajakoiluzja,[w:]Problemy
tożsamościkulturowejwkrajachsłowiańskich,t.1,red.J.Goszczyńska,Warszawa2003,
s.95-100;S.H.Kaszyński,Wcieniuhabsburskichkrajobrazów.Trzynaścieesejówoliteraturze
austriackiej,Poznań2006,s.15.
