Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jętychprzezThomasaS.Kuhna,którypierwszydostrzegłkoniecznośćoparciaoceny
wynikówbadańnaukowychnainnychkryteriach.Zacelpostawiłsobie„spowodowa-
niezmianysposobupatrzenianapotocznieznanefaktyisposobyichoceny”
6
.Biorąc
poduwagęniewystarczalnośćdotychczasowychdyrektywmetodologicznychjako
podstawyrozumienianauki,sformułowałKuhnkoncepcjęopartąnakryteriachhisto-
ryczno-socjologicznych.Takaperspektywadokumentowałaewolucyjnycharakterna-
uki,kontekstytowarzyszącejejrozwojowi.ZapodstawęswojejteoriiprzyjąłKuhn
termin„paradygmat”
7
,wiążącgoz„uznawanymiosiągnięciaminaukowymi,którewpew-
nymczasiedostarczająspołecznościuczonychmodelowychproblemówirozwiązań”
8
.
PodwpływemkrytykidefinicjętęKuhnzmodyfikował,rozszerzająctermin„para-
dygmat”opojęcie„macierz”,określającezwartątradycjębadańnaukowych
9
.
Zjegoprzestrzenisemantycznejwyeksplikowałdodatkowoznaczenie„wzorców”,
czylipewnychnorm,schematówtworzącychdanądyscyplinęnaukową.Wtensposób
schematyzowałprocespostępowaniabadawczego,jednocześnienadającmuwiększą
wyrazistość
10
.
Okreszastosowywaniaosiągnięćnaukowychtotzw.naukanormalna
11
,czyliwspól-
napracaprzyjętawramachnajlepszegospośródkonkurującychmodeli–czasrozwią-
zywania„łamigłówek”
12
,uruchamiający„wiedzęukrytą”
13
,niezwerbalizowaną,niewy-
artykułowaną,stanowiącąprzestrzeńaktywnościintelektualnejbadaczy,ichtwórczej
osobowości.Wprowadzonawobiegnaukowymożetworzyćtzw.anomalie
14
,czylisy-
gnałyzjawisknieoczekiwanychwramachdanegoparadygmatu,prowadzącychdo„kry-
zysu”
15
iwkonsekwencjido„rewolucjinaukowej”.Każdarewolucjawiążesięzezmia-
nąkryteriówopisuświataijęzykategoopisu.Rewolucjesąmiarąpostępuwnauce.Po-
stępwkażdejdziedziniezaczynasięodostatniejrewolucji.
Przejścieodjednegododrugiegoparadygmatupociągazasobąproblemichnie-
współmierności.Jeślinowyparadygmatprzejmujezpoprzedniejtradycjibadaw-
czejpewienzasóbsłownictwaiaparaturypojęciowejorazlaboratoryjnej,toniesą
onewykorzystywanewpodobnysposób.Nowasytuacjanaukowawytwarzanowere-
lacjewzakresieterminów,pojęćieksperymentówjąokreślających.Problemnie-
———
———
—
6
T.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych…,s.13.
7
OdkiedywprowadziłtermintendofilozofiinaukwXVIIIw.GeorgChristophLichtenberg(1742-
-1799),niemieckiprzyrodnikifilozof,stosowałgoteżwswoichpracachLudwigWittgenstein
(1889-1951),(np.Dociekaniafilozoficzne,przekł.B.Wolniewicz,Warszawa1972);jegouczeńSte-
phenToulminur.w1922r.;przedewszystkimwpracyForesightandUnderstandingz1961;Noor-
wodR.Hanson,np.PatternsofDiscoveryz1953r.–podajęzaK.Jodkowskim,Wspólnotyuczo-
nych,paradygmaty,rewolucjenaukowe,Lublin1990,s.139;J.Życiński,Językimetoda…,s.151.
8
T.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych…,s.12;ważniejszerecenzjedotyczącecałościpracKuhna
iterminu„paradygmat”,zob.K.Jodkowski,Wspólnotyuczonych…,s.138-147,s.135-136,przyp.4;
spośródpolskichprac–szczególnieA.Motycka,Relatywistycznawizjanauki.Analizakrytyczna
koncepcjiT.S.KuhnaiS.E.Toulmina,Wrocław-Warszawa-Kraków1980;posłowieS.Amsterdam-
skiegodopolskiegowydaniapracyKuhna,s.189-205,[w:]tegoż,Międzydoświadczeniemametafi-
zyką…
9
Zob.T.Kuhn,Dwabieguny.Tradycjainowatorstwowbadaniachnaukowych,przekł.S.Amster-
damski,Warszawa1985,s.406-425.
10
Zob.T.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych…,s.13.
11
12
13
14
15
Tamże,s.27.
Tamże,s.51.
Tamże,s.52.
Tamże,s.74.
Tamże,s.82-93.
12
