Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
Przeglądróżnychkoncepcjimetodologicznychjakotła
opisubadańnadjęzykiemdziełAdamaMickiewicza
1.1.Paradygmatybadańwnaukachprzyrodniczychihumanistycznychwkon-
tekścieteoriiThomasaS.Kuhna
Rozważaniadotycząceteoriiparadygmatu,koncepcjiogólnychmetodmyśleniana-
ukowegoorazparadygmatycznychuporządkowańwzakresierozwojujęzykoznawstwa
stanowiąramyteoretyczne,wyznaczającewdziejachmickiewiczologiijęzykoznawczej
kierunkiposzukiwańmetodopisujęzykadziełAdamaMickiewicza.Porządkujęogólnie
przedsięwzięciabadawczewtejdziedzinie.
ThomasS.KuhnmyśląteoretycznąwyłożonąwksiążceStrukturarewolucjinauko-
wych
1
zamykałnurtkrytykipozytywistycznejkoncepcjinaukizrodzonywIIpołowie
XIXwiekuwśrodowiskuprzyrodnikówifilozofówfrancuskich(szczególnietakichjak
ÉmileBoutroux,HenriPoincaré,PierreDuhem)
2
,askrystalizowanyostateczniewpracy
———
———
1
T.S.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych,pierwszewyd.Chicago1962,pierwszetłum.najęzyk
polskiH.Ostromęcka,posłowieS.Amsterdamski,Warszawa1968,ostatniewydaniewtłum.H.Ostro-
męckiejiJ.Nowotniaka,Warszawa2001.
2
ChodziprzedewszystkimotwórcękrytykinaukiÉmileBoutroux(1845-1921),historykafilozofii
ikrytykanauki.Wpracachtakich,jakDelacontingencedesloisdelanaturez1874r.orazL’idée
delaloinaturellez1895podważyłpozytywistycznątezęokoniecznościprawnaukowych(kon-
tyngentyzm),torującwtensposóbdrogękonwencjonalizmowi.Poszukiwałwnaucemiejscadla
wyobrażeń;podważałwtensposóbprzekonanieowyłącznościpoznaniarozumowego;HenriPoin-
caré(1845-1912),matematyk,fizyk,astronomifilozofnauki,wpracachLaScienceetl’Hypothèse
z1902r.(pol.tłum.Naukaihipoteza,Warszawa1908),LaValeurdelasciencez1905r.
iScienceetMéthodez1909podważyłdogmatokoniecznościiobiektywnościprawnaukowych,
stwierdzającichkonwencjonalnycharakter.PoglądyPoincarégoograniczałysiętylkodokrytyki
poznanianaukowego;PierreDuhem(1861-1916)wybitnyhistoryknauki,którykonwencjonali-
stycznypoglądnanaukęzapoczątkowanyprzezPoincarégorozszerzyłnawszystkieprawanauko-
we,atakżenafaktynaukowe.ZaskładnikkoniecznynaukiuznawałDuhemmetafizykę.Swoje
ideewyłożyłwtakichksiążkach,jak:LathéoriephysigueSonobjetetsastructure,Paris1906;Le
Systèmedumonde,histoiredesdoctrinescosmologiquesdePlatonàCopernic(1913-1917dzieło
pięciotomowe),atakżewpóźniejszejpracy:TheAimsandStructureofPhysicalTheory,Princeton
1954;okresyżycia,tytułyprac,atakżeinterpretacjęmyślikrytykinaukipodajęza:W.Tatarkie-
wicz,Historiafilozofii,t.III:FilozofiaXIXwiekuiwspółczesna,Warszawa1983,s.134-139;na
tematkrytycznonaukowejmyślizprzełomuXIXiXXw.ipóźniejszej,najczęściejwkontekście
rozważańnadLogikąodkrycianaukowegoKarlaPoppera,zob.np.S.Amsterdamski,Międzyhisto-
riąametodą.Sporyoracjonalnośćnauki,Warszawa1983,szczególnies.184-226;tegoż,Między
doświadczeniemametafizyką:zfilozoficznychzagadnieńrozwojunauki,Warszawa1973;J.Ży-
10