Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
współmiernościmiędzyparadygmatamiwywołałwieledyskusji.Jejprzebiegpoświad-
czaliteraturakrytyczna
16
.Poszukiwanokompromisowychrozwiązań.IanG.Barbour
pisał:
Moimzdaniemistniejąjednakkryteriaocenyniezależneodkonkretnychpara-
dygmatów.Wpoczątkowymstadium,gdypojawisiępoglądpretendującydozastą-
pieniaobowiązującegoparadygmatu,kryteriatenieprowadządojednoznacznego
rozstrzygnięcia;statusobserwacyjnyiwzględnadoniosłośćposzczególnychkryte-
riówsporneipodlegająindywidualnemuosądowi.Ponieważjednaktokryteria
uznawaneprzezwszystkichludzizajmującychsięnauką,dokonanywybórmożebyć
poddanypoddyskusję,wktórejrozpatrzonezostanąprzemawiającezanimargumen-
ty.Wwynikutegomożnaoczekiwaćuzgodnieniastanowisk
17
.
PodjąłwięcThomasKuhnpróbęrozstrzygnięciakontrowersjiskupionychwokół
problemupoznanianaukowego.Opublikowaniemswychpoglądówzrodziłjednaknowe.
KsiążkęKuhnaokreślasięjakojednąznajbardziejkontrowersyjnychpracdwudziestego
wieku.BarryBarnesoceniałnastępująco:
„Strukturarewolucjinaukowych”opublikowanaw1962r.stałasięklasycznymiruty-
nowympunktemodniesieniadladebatidyskusjitoczącychsięwnaszymkręgukulturo-
wym[…]UstaleniabadańhistorycznychKuhnwykorzystujejedyniejakopunktwyjścia
dowypowiedzioogólnejnaturzewiedzynaukowej.Tonadałoksiążcegłębokofilozo-
ficzneznaczenie[…]jużzpowodupodejmowanejtematykiksiążkaKuhnabudziła
znacznezainteresowaniefilozoficzne.Niemniejto,cozaważyłonajejznaczeniu,tospo-
sób,wjakiKuhnpotraktowałproblematykę,oferującjedynewswoimrodzajupołącze-
nietradycjiiobrazoburstwa[…]TakwięcKuhnaszybkookrzykniętobłyskotliwym
rzecznikiemdiabła,piętnującymkrytykiemuznanychmądrościfilozoficznych
18
.
MimokrytykitoczącejsięodmomentuwydaniaStrukturyrewolucjinaukowych,po-
jęcieparadygmatuprzyjęłosięwogólnejmetodologiimyślenianaukowego.Naruszając
rozróżnieniepomiędzy„kontekstemodkrycia”a„kontekstemuzasadnienia”,spowodo-
wałKuhnmożliwośćzastosowaniapojęcia„paradygmatu”wkażdymmyśleniuteore-
tycznym.Niestworzyłwięcnowegoparadygmatunaukowego,aleopracowałkoncepcję
rewolucjonizującądotychczasowekryteriaocenynauki,uświadamiającrolęczynników
historycznychisocjologicznychwprocesiejejrozwoju.Naukęzorganizowanąnakryte-
riachracjonalnych,logicznychotworzyłnaszerokopojętewarunkowaniakulturowe,re-
latywizującwtensposóbjejpojmowanie.
———
———
16
Zob.np.I.Lakatos,Historianaukiajejracjonalnerekonstrukcje,[w:]tegoż,Pismazfilozofiinauk
empirycznych,wybóriprzekł.W.Sady,Warszawa1995,s.170-234;tamżeProgrambadawczyPop-
peraaprogrambadawczyKuhna,s.149-154;LakatosprzeprowadzakrytykęteoriiKuhnazpunktu
widzeniahistoriinaukiiwłasnejkoncepcjiprogramówbadawczych;I.G.Barbour,Mity.Modele.Pa-
radygmaty.Studiumporównawczenaukprzyrodniczychireligii,przekł.M.Krośniak,Kraków1984,
s.134-154;B.Barnes,ThomasKuhn,[w:]Powrótwielkiejteoriiwnaukachhumanistycznych,red.
Q.Skinner,Lublin1998,s.99-118;S.Amsterdamski,Międzydoświadczeniemametafizyką…ikon-
tynuacjetychrozważańdotyczącychkrytykiposzczególnychteoriiwtegoż,Międzyhistoriąameto-
dą…;J.Życiński,Elementyfilozofiinauki…;tegoż,Językimetoda…;A.Motycka,Relatywistyczna
wizjarozwojunauki...;J.Woleński,Kontrowersjemetametodologiczne,„ZagadnieniaNaukoznaw-
stwa”1979,t.15,z.3,s.357-368.
17
I.G.Barbour,Mity,modele,paradygmaty…,s.14-15.
18
B.Barnes,ThomasKuhn…,s.99-100.
13