Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
Dydaktykanamapieteoretycznych
porządkówpedagogicznych
1.Uźródełparadygmatycznegopodejściadorozwojunauk
1.1.KategoriaparadygmatuijejmiejscewteoriiT.S.Kuhna
Kategoriaparadygmatuzostaławprowadzonadorefleksjinaukowejiupowszechniona
przezT.S.Kuhna1.Pytaniaopewnośćitrwałośćwiedzy,refleksjanadjejróżnorodnością
wzakresiepodejmowanychproblemówistosowanychmetodbadawczychdoprowadziły
autoradoprzedstawieniawłasnejwizjirozwojunauki.ZdaniemT.S.Kuhnanauka,wbrew
powszechnieprzyjętymopiniom,niemacharakterukumulatywnego,ajejrozwójnie
następujeliniowo.Zasadniczątezągłośnejksiążki
Strukturarewolucjinaukowych
jest
rewolucyjnycharakterpostępuwnauce,wynikającyzprzełomowegoporzucaniajednej
strukturyteoretycznejizastępowaniajejinną,całkowicieodmienną.Kluczowąkategorią
pozwalającąobjaśnićdynamikęrewolucjinaukowejjest„paradygmat”.Wokresie
przedparadygmatycznymmamydoczynieniawnaucezchaosemiprzypadkowym
zbieraniemdanych,zróżnymi,równoleglefunkcjonującymiteoriami,metodologiami,
szkołaminiepozwalającyminaprzyjęciejakiegokolwiekkonsensusuprzezspołeczność
naukową.Dopierowykształceniesięparadygmatupozwalawejśćnaucewokrestzw.
naukinormalnej.Panującawtedywśróduczonychzgodacodokategorii,definicji,teorii
wyjaśniających,sposobówformułowaniaproblemówiichrozwiązywania,stosowanej
metodologiipozwalanarozwójdanejdyscyplinywsposóblinearnyikumulatywny
przyrostwiedzy.T.S.Kuhnwswoichpracachwielokrotniepodkreślał,ukształtowanie
sięparadygmatujestoznakądojrzałościdanejdyscyplinynaukowej2.Cojakiśczas
jednaknastępująokresyrewolucji.Zwiastujenajczęściejpojawieniesięistotnych
sprzecznościikryzysówwdanejnauce,powodującychpowolnekruszenieipękanie
obowiązującegoparadygmatu.Oczywiściekryzysy,sprzecznościianomaliestałym
elementemnormalnejpracynaukowejinieprowadzątakszybkodorewolucyjnej
zmiany.Naukaposzukujenajpierw,jakpodkreślaC.-H.Wagemann3,możliwości
wyjaśnieniapojawiającychsięproblemówwramachobowiązującychteorii.Pomyślne
rozwiązaniestabilizujeiumacniaaktualnyparadygmat.Dopieropojawieniesięwtoku
badańjakiejśanomalii,którejniedasięuzasadnićwświetleprzyjętychzałożeńani
uzgodnićzprzewidywaniami,możezdaniemT.S.Kuhna4prowadzićdorewolucji
naukowejinowegoetapurozwojunauki.Momentemkrytycznymmożetakżebyć
odkrycienowego,nieoczekiwanegoproblemu,któregoniedasięrozwiązaćiktóry
obnażysłabośćdotychczasowegoparadygmatu5.Naukatrafiawtedywślepyzaułek,
apodejmowanebadaniawyjaśniająceowonadzwyczajnezdarzenieburząistniejący
porządekbadawczy,doprowadzającuczonychdoodrzuceniatradycjiorazprzyjęcia
nowychzałożeńibudowanianowychteorii.Musijednakuprzedniodojść
doprzewartościowaniaprocedurbadawczychiprzekształceniasiatkiteoretycznej
pozwalającejopisywaćświat.Tenokrestzw.przedparadygmatyczny(przedzmianą
paradygmatu)cechujewzmożenieaktywnościśrodowiskanaukowego,intensyfikacja
zasadniczychdyskusjinadwyłanianiemproblemówbadawczych,stosowaniemdanej
metodologiiistandardówrozwiązań.Możliwastajesięwtedy(choćwróżnej
perspektywieczasowej)rewolucjanaukowa,czyliprzewartościowaniestosowanych
procedurbadawczychidezaktualizacjateoriipozwalającychopisywać,wyjaśniać