Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
iinterpretowaćuzyskiwanewynikibadańażdomomentu,kiedywyłonisiękolejny
paradygmat.Sytuacjacojakiśczascykliczniepowtarzasię–„(...)teorianaukowa,która
uzyskałajużstatusparadygmatu,uznawanajestdopóty,dopókiniepojawisięinna,
zdolnapełnićtęfunkcję”6.WtensposóbzdaniemT.S.Kuhnadokonałsięnp.przewrót
kopernikańskiwastronomiiobalającysystemPtolemeusza,takw1905rokuwyłoniłasię
teoriawzględnościEinsteina.Obrazrewolucyjnegorozwojunaukiprzedstawićmożna
naschemacie:„pre-nauka–naukanormalna–kryzys–rewolucja–nowanauka
normalna–nowykryzys”7.Okrestzw.pre-naukitoczas,kiedynieukształtowałsię
jeszczewśróduczonychżadenkonsensus,kiedydziałalnośćnaukowawydajesię
ogromniezróżnicowanainiezorganizowana.Dopierowmomenciepojawieniasiętzw.
paradygmatuwrozumieniuustanowieniastandardówdladanejnauki,budowanych
napowszechnejzgodziecodoprzyjęciateoretycznychimetodologicznychuzasadnień
dlaprowadzeniabadań,naukastajesiędojrzałainormalna.Wtedyteżjejosiągnięcia
mogąmiećcharakterkumulatywny.Dopieropojawieniesięwspomnianychwcześniej
specyficznychanomalii–podrywającychzaufaniedoparadygmatu,uderzających
wsamejegopodstawyorazwymykającychsiępróbomichusunięciaprzezwspólnotę
uczonychlubteżanomaliiwynikającychzokreślonejpilnejpotrzebyspołecznej8
–prowadzidowejściawokreskryzysuirewolucyjnejzmiany.Ważnymczynnikiem,
którykatalizujezmianę,jestutratazaufaniadoobowiązującegoparadygmatu,
niezadowolenieiniepokójwśróduczonych.Pojawieniesięparadygmatu
konkurencyjnegomożewywołaćwtedyrewolucyjnązmianęwnauceiwejściewokres
tzw.naukinormalnej,polegającena„(...)doprowadzeniudozgodnościpomiędzynaturą
iparadygmatemnapoziomieszczegółowychustaleń”9.Wopisierozwojunauki
wperspektywierewolucjinaukowychkategoriąkluczowądlaT.S.Kuhnastałosiępojęcie
paradygmatu;pojęciebardzonieostre,którewymknęłosięspodkontroliautoraizaczęło
żyćwłasnymżyciem,codoprowadziłodowielunieporozumieńwświecienauki.Jak
pokornieprzyznajeT.S.Kuhn,„(...)nieulegawątpliwości,żesamprzysporzyłem
kłopotówmoimczytelnikom”10.Stałosiętakmiędzyinnymidlatego,żewlicznych
swoichtekstachautornieposługiwałsięjednolitąistałądefinicjąparadygmatu,lecz
opisywałjąwróżnorodnychkontekstachipolachsemantycznych.Weseju
Jeszczeraz
oparadygmatach
T.S.Kuhnzwracauwagęnato,iżużywaterminu„paradygmat”
wdwóchsensach11,choćpodaje,żewyliczonomuaż23różnesposobyjego
definiowania12.Tedwasensytorozumienieparadygmatujako„wspólnotynaukowej”
orazjakopewnego„wzorca”.
1.
Paradygmatrozumianyjako„wspólnotanaukowa”–pierwszytyprozumienia
paradygmatuwiążesięzaspektemsocjologicznym.Paradygmatjesttym,cołączy
członkówspołecznościuczonych,jestcałąkonstelacjąpodzielanychprzekonań.
Wtymhoryzoncie„(...)paradygmatrządziwpierwszejkolejnościniedziedziną
przedmiotową,leczraczejgrupąpraktykującychuczonych”13.Rozumienietooparte
jestnaprzyjętymwewcześniejszychesejachKuhnaterminie„consensus”.
Paradygmattozatem„bazahermeneutyczna”14,azmianaparadygmatujest
jednocześniezmianąsposobuwidzeniaświata–uczeniinaczejwidząświat,nainne
problemyzwracająuwagę,inne„niżdotąd”obrazowanieświatawnaucetworzą.
2.
Paradygmatjakowzorzec–drugityprozumieniaparadygmatuwiążesięzpojęciami
„model”,„przykład”,„wzorzec”,któretostanowiąpodstawędorozwiązywania
konkretnychproblemówwnauce.Wtymsensieparadygmatdefiniowanyjestjako
„(...)powszechnieuznawaneosiągnięcianaukowe,którewpewnymczasie
dostarczająspołecznościuczonychmodelowychproblemówirozwiązań”15i„(...)
pewneakceptowanewzoryfaktycznejpraktykinaukowej–wzoryobejmujące
równocześnieprawa,teorie,zastosowaniaiwyposażenietechniczne–tworząmodel,
zktóregowyłaniasięjakaśszczególnatradycjabadańnaukowych”16.Paradygmat
niejesttylkoprzyjętym„modelem”czy„wzorcem”.Stanowiraczej,„(...)podobnie
jakdecyzjaprawnawprawiezwyczajowym,przedmiotdalszegouszczegółowienia
iuściśleniawnowychlubtrudniejszychwarunkach”17.
