Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wmasowychilościachrzeczywistychobrazówtychodległychmiejsc,
niemogliwięcczućsięposzkodowaniprzezfikcyjnośćwystawy.
Nadomiartegociemnośćwsaliteatralnej,któraocalałazpożaru,
tworzyłazpewnościąodpowiedniąramędlapobudzeniakoncentracji
widzównaaktorachiuwolnieniawtensposóbfantazjioglądających.
AbudzącagrozęmaskaRangdy
5
,któraprzypominałaArtaudowi
kukłęnoopuchłychdłoniachzbiałejżelatyny”,nieudanyprojekt
TeatruimieniaAlfredaJarry,wzmogłajeszczezdziwienie,byćmoże
tymbardziej,iżukazałasięnatlezachodniejkurtynyzczarnego
aksamitu,oblanaupiornymzielonkawymświatłem.Brakjakiego-
kolwiekodniesieniadokulturybalijskiej,zarównonapłaszczyźnie
antropologicznej,jakietnograficznej,złośćwywołanantym,żenie
umiemyodnaleźćwątku,wziąćzwierzęciazarogi”,jakmówiłsam
Artaud,zpewnościąjeszczebardziejwzmogłajegozainteresowanie
czystymiformamiorazinstynktczłowiekateatru.
Bezwątpieniakontekstludzkiikulturowy,zawszeistotnydla
dogłębnegopoznaniasztukwidowiskowychtakzwanychkulturpry-
mitywnych,wprzypadkuteatrubalijskiegojestwyjątkowy;czy
trzebajednakbyłozagłębićsięwtenkontekst,abyzrozumiećprzy-
padekArtauda?Toprawda,życieduchoweimaterialneBalijczyków
nietylkopomagazrozumiećspołecznąfunkcjęichwidowisk,lecz
takżezachęcaeuropejskiegowidzadoprzewartościowaniawłasnych
doświadczeńwstopniuznacznieprzekraczającymnormę.Możedopro-
wadzićnawetdocałkowitegozatraceniasię,zagubieniaiduchowego
owładnięcia,czegodowodziniemalcałaliteraturanatematBali.
WprzypadkuArtaudaniedasięjednakbezpośrednioprzywoływać
kontekstukulturowegoiantropologicznegoBalijczyków,ztejprostej
przyczyny,żeongonieznał.Konteksttenmógłbystaćsięużyteczny
wzrekonstruowaniufragmentówprogramuoglądanegoprzezArtauda,
alewydajesięmałopomocnywpoznaniusamegotwórcy.Taksamo
jakjegoesejniemożesięprzydaćtym,którzychcąnaprawdępoznać
teatrbalijski,anietylkoniepokojącąwizjęArtauda.
5Rangdatomitycznakrólowalejaków,demonówwysysającychkrew
dzieci,inkarnacjaCalonArang,czarownicyparającejsięczarnąmagią;walka
RangdyzBarongiem,lwiopodobnymkrólemdobrychduchów,jesttreściąjed-
negoznajbardziejpopularnychbalijskichwidowiskkulturowych(przyp.red.
nauk.).
19
