Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wokresdemonicznejmobilizacjiformalnej.Hitlerowcy,komuniści
fabrykowalisobiegroźne,fanatyczneoblicze,fabrykacjawiar,en-
tuzjazmów,ideałówdorównywałafabrykacjiarmatibomb.Ślepe
posłuszeństwoiślepawiarastałysięobowiązującenietylkowko-
szarach.Wprowadzanosięsztuczniewstanysztuczne,iwszystko
—aprzedewszystkimsamarzeczywistość—miałobyćpoświęcone
dlauzyskaniasiły.Coto?Jaskrawegłupoty,cynicznefałsze,nie-
przytomneprzeinaczanienajoczywistszejoczywistości,atmosfera
złegosnułOkropnośćtejpotworności.Telataprzedwojniamoże
bardziejhaniebnebyłyodsamejwojny”12.Tosamoniedowierzanie
towarzyszyłoMihailowiSebastianowipojednejzrozmówzElia-
demw1937roku:flJestwichoboziewięcejzaślepienianiżfarsy
i,byćmoże,więcejdobrejwiaryniżzakłamania.Ale,wtakimrazie,
wskutekjakiejaberracjiniezdająsobiesprawyzeswojejstraszliwej,
dzikiejpomyłki?”13.
Niejesttozresztąkwestialitylkostosunkudotwórczościjednego
uczonego,aleszerszyproblemumiejętnościkorzystaniazheteroge-
nicznychźródełkulturowych,atymsamymbudowaniamniejlub
bardziejotwartychwspólnotinterpretacyjnychimniejlubbardziej
gościnnychspołeczności.ZwróciłuwagęnatęsprawęKrzysztof
Czyżewski,zauważając,żewsporzeoEliadegotkwizalążekpostaw
charakterystycznychdlaniektórychdzisiejszychintelektualistów
ipolitykóweuropejskich14.OtozjednejstronyautorAspektówmitu
padaofiarąuproszczonejoświeceniowejstygmatyzacji—wystarczy
kilkainformacjiojegozwiązkachzLegionemczyopoparciudla
SalazarawPortugalii,byzamknąćgowobjętejanatemąszufladce
flfaszyzm”
.Wefekcie,naderczęstowświecieUniiEuropejskiejnie
mamiejscadlanarodowozorientowanychmłodychintelektualistów,
poszukującychtożsamościwzdewastowanymkomunizmemświe-
cie(cozkoleiotwieradrogędoichradykalizacjiifundamentaliza-
cji).ZdrugiejstronyEliade,poważnietraktowanyprzezruchyna-
cjonalistyczne,wspomagaeksploracjeduchowości,alejednocześnie
sprzyjazapoznawaniukwestiidemokracji,prawczłowieka,mniej-
12W.Gombrowicz:Testament.Warszawa1990,s.30.
13M.Sebastian:Dziennikł,s.164.
14Por.K.Czyżewski:Liniapowrotuł,s.309—330.
27
