Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nia.Jeślipedagodzymająbyćświadomizłożonościisprzeczności
zjawiskskładającychsięnaprocesrozwojowy,tostanowiącaich
intelektualnezapleczenaukaowychowaniumusiumiećczerpać
ztychdokonańkulturowych,wktórychwyczulenienadwoistość
jestszczególnieobecne.PośródwieluwybitnychmyślicieliXXwie-
kuzdolnychdorozpoznawaniawielowarstwowych,aporetycznych
iparadoksalnychstrukturświata—jak,naprzykład,RobertMerton,
NorbertElias,ErikH.Erikson,MichaiłBachtin,LeszekKołakowski,
ZygmuntBauman,HenrideLubac,RomanoGuardiniiinni—jest
takżeMirceaEliade,jakożeakcentowałambiwalentnycharakter
sacrum17.
Otosacrum—aksjologicznierzeczujmując—jakoto,conie
jestświeckie(zwykłe,codzienne,oswojone,ludzkie),możeoznaczać
zarównoświętość,czystość,jakiprzekleństwo,skalanie.Zawiera
wsobiewrazsiłęiryzyko.Wkonsekwencji,zpsychologicznego
punktuwidzenia,sacrummagnetycznieprzyciągaczłowieka,ajed-
nocześniegoprzerażaiodpycha,stającsięsferązjednejstrony
czci,zdrugiejzaś—grozy.Istotaludzkapragniezintensyfikować
własnąrealnośćprzezkontaktzsacrum,alerównocześnieobawia
się,żetęrealnośćutraciprzezcałkowitezintegrowanie,pochłonię-
cie18.Eliadepisał:fl[ł]uczłowiekaprymitywnego,podobniejak
ukażdejistotyludzkiej,pragnienienawiązaniakontaktuzsacrum
krzyżujesięzobawą,żezostaniesięzmuszonymdowyrzeczeniasię
swejpoprostuludzkiejkondycjiiprzemianywbardziejlubmniej
uległenarzędziejakiejkolwiekmanifestacjisacrum(bóg,duch,przo-
dekitp.)”19.
NainnyaspekttejambiwalencjizwróciłuwagęJózefTischner,
pokazującnaprzykładzieJezusa(oskarżonegoprzecieżprzezbar-
dzoreliginychludzi),jakwewnętrzusacrumfllęgniesięzasadaod-
17WpedagogicenatenwątektwórczościEliadego,atakżenawynika-
jącązniegotezęobanalizacjisacrumwkulturzewspółczesnejwskazywał
L.Witkowski:Ambiwalencjaisacrum.ReligioznawczewyzwanieMirceiEliadegowo-
becpedagogiki.W:Idem:Edukacjawobecsporówo(po)nowoczesność.Warszawa1997.
18Por.M.Eliade:Traktatohistoriireligii.Przeł.J.WieruszKowalski.War-
szawa2000,s.32—36.
19M.Eliade:Szamanizmiarchaiczneł,s.43.
29
