Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
1.Przesłankiirozwiązaniamodelowepaństwafederalnego
JakprzedstawiaA.ShahnapodstawierozważańA.O.BowmanaiR.C.Kear-
neyaz1990r.,krajefederalnefunkcjonujązazwyczajwramachjednegozdwóch
modeli[Shah1994,s.6-7]:federalizmudualnegoifederalizmukooperacyjnego.
Wramachpierwszegomodelupoziomyfiskalnesąorganizowanetak,abywładze
regionalneicentralnemiałyniezależnekompetencjewichobszarachodpowie-
dzialnościidziałałyjakorównipartnerzy.Krajoweiregionalnewładzeczęsto
przyjmująwtakichporozumieniachkonkurencyjneiniepowiązanezesobąrole.
Lokalnewładzemogąniemiećżadnegostatutuidziałaćjakoprzedłużenierządu
regionalnego
wanejwładzywmodeludualnym.Modelciastamarmurkowegolubmodelzacho-
dzeniawładzysąwariantamiwmodelufederalizmukooperacyjnego,któreukazu-
ją,żeodpowiedzialnośćwładzjestwspólna,awszystkieszczeblesątraktowane
jakorównipartnerzy.BrazyliaiStanyZjednoczoneodzwierciedlająpewnepodo-
bieństwodotegopodejścia.Rządfederalnywróżnymstopniuwpływanawładze
regionalne.NapodstawieprzeprowadzonychbadańA.Shahwskazuje,żenajwyż-
szystopieńwpływuwystępujem.in.wAustralii,Indiach,Malezji,MeksykuiPaki-
stanie,umiarkowaniesilnywNiemczech,NigeriiiUSA,asłabywBrazylii,Kana-
dzieiSzwajcarii.Wtejostatniejgrupiecentralnakontrolanadregionalnymiwy-
datkamijestbardzoograniczona,awładzeregionalnemająznaczneuprawnienia
wzakresieokreślaniawłasnychpodstawopodatkowaniaistawekpodatkowych.
Krajefederalneróżniąsięprocesamiregionalnegowpływunapolitykękrajową.
Wniektórychkrajachwystępujewyraźnerozdzielenieinstytucjikrajowychire-
gionalnych(federalizm„wykonawczy”(executive)lub„międzystanowy”(inter-
state)),awspółpracamiędzydwomapoziomamiwładzyodbywasięprzezspotka-
niaurzędnikówiministrów.Takjestnp.wKanadzie.WNiemczechiUSAwładze
regionalnemajągłoswinstytucjachcentralnych(federalizm„wewnątrzstanowy”
(intrastate)
istotnąrolęwKongresie.WNiemczechdelegaciwładzregionalnychsąreprezen-
tantamiRadyFederalnejNiemiec(Bundesratu).Wniektórychkrajachfederalnych
konstytucjawymaga,abywszystkieaktyprawnebyłyostatecznieakceptowane
przezspołeczeństwo.NaprzykładwKanadziewszystkieaktyprawnemusząbyć
zgodnezKanadyjskąKartąPraw(CanadianCharterofRights),awSzwajcarii
ważnezmianyprawnewymagajązatwierdzeniawdrodzereferendum.Takieprze-
pisypośredniowzmacniajądecentralizacjęświadczeniausług[Shah1994,s.6-7].
2Wmodelutymwładzelokalnedomyślnie,pośrednio(modeltortu)lubbezpośrednio(model
koordynowanejwładzy)znajdująsięwsferzewładzypaństwowej.
3Natematfederalizmuwewnątrzstanowegoimiędzystanowegomożnaprzeczytaćm.in.w
[Cairns1979;Broschek2007,s.5-6].
