Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
wzrostupiśmiennościstałsięwynalazekdruku.Niemożnaprzytymzapominać,
żewostatnichdekadachXIVw.dokumentacjęaktowązaczęłyprowadzićsądy
ziemskie,którewcześniejwszystkiesprawysądowepowierzałypamięcisędziego15.
Tazmianatakżewpłynęłanarozwójkancelariimiejskich.
Równie,czymożenawetbardziej,istotnedlarozwojupiśmiennościmiesz-
czańskiejbyłycorazwiększemożliwościzdobyciaprzezmieszczanwykształcenia,
zarównonapoziomieelementarnym,naukiskładanialiter,podstawłaciny,jak
iwyższym,zuniwersyteckimwłącznie.Trzebazatemzapytaćoliczbęszkółipoziom
nauczającejwnichkadry.Najczęściejwtejkwestiiwszyscypowtarzamypogląd
JanaDługosza,żeprzełomemokazałosięodnowienieuniwersytetuwKrakowie
w1400r.16,wkonsekwencjiczegom.in.podniósłsiępoziomnauczycieliwszko-
łachparafialnych17.Rzeczywiście,nieulegawątpliwości,żezałożenieuniwersytetu
wKrakowiew1364r.,aszczególniejegoodnowieniewlatach1397-1400,stanowiły
ważnyimpulswdziejachrozwojupolskiejpiśmiennościmieszczańskiej.nUniwersytet
działalnościąswojązasilałprzedewszystkimkadryspołeczeństwaświeckiego”
,spo-
wodowałninwazjępozakościelnychtreścispołecznychdoszkoły”oraznrozbudowę
nauczanianapotrzebyrozbudzonezwłaszczawśrodowiskumiejskim”18.Niedo
przecenieniajestrolaKrakowaiodnowionegouniwersytetuwkształceniusynów
mieszczańskich,zwłaszczatychuboższych,pochodzącychzmniejszychmiast,
iwrezultacieudziałuczelniwrozwojupiętnastowiecznejpiśmiennościmieszczań-
skiej,jednakniemożnazapominać,żetenprocesrozpocząłsięwcześniej.Byłto
długotrwałyciągzmian,polegającynaobejmowaniukulturąpismacorazwiększej
liczbymieszczaninapełnieniuprzezniecorazbardziejróżnorodnychfunkcji.
Podstawowąrolępismoodgrywałooczywiściejakonarzędziekomunikacji,abar-
dziejprecyzyjnie-różnychformkomunikacji19.Punktemwyjściajestdlanasokres,
15Choćniemożemyoczywiściewykluczyć,żejakieśrejestrybyćmożebyłyprowadzone,np.
natabliczkachwoskowych;J.Bielecka,Organizacjaidziałalnośćkancelariiziemskichigrodzkich
wielkopolskichXIV-XVIIIw.,nArcheion”22,1954,s.135.Wśródzachowanychaktziemskichnaj-
starszesąkrakowskie-z1374r.Dysponujemyteżaktamibrzesko-kujawskimi-od1381,łęczyckimi
-od1385,poznańskimi-od1400,lubelskimi-od1409r.Od1386r.zachowałysięactaterrestria
sieradzkie;M.Kulecki,ZespołyksiągsądówszlacheckichIinstancji-wprowadzenieogólne,dotyczy
zespołównr19,21-26,28-38,40-43,45,47-50,52,56,58-60,62-81,83,85,87-95,449,w:Archi-
wumGłówneAktDawnychwWarszawie.Informatorozasobiearchiwalnym,red.D.Lewandowska,
Warszawa2008,s.95.Zob.teżT.Jurek,Pismowżyciuspołecznym...,s.218n.
16JanaDługoszaRocznikiczyliKronikisławnegoKrólestwaPolskiego,ks.X,Warszawa1981,
s.313.
17H.Manikowska,Szkoły:nauczanieszkolneiuniwersyteckie,w:KulturaPolskiśredniowiecznej
XIV-XVw.,red.B.Geremek,Warszawa1997,s.308-365.
18B.Kürbis,MieszczanienaUniwersytecieJagiellońskimiichudziałwkształtowaniuświadomo-
ścinarodowejwXVw.,w:Zestudiównadliteraturąstaropolską,red.K.Budzyk,Wrocław1957
(StudiaStaropolskie,t.5),s.16.
19Zob.klasyfikacjęśredniowiecznychzachowańkomunikacyjnychizwiązanychztymfunkcji
pismaw:M.Mostert,NewApproaches...,s.20-21;K.Skupieński,Naopieczętowanympergaminie...,s.28.
