Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modernizacjatotalitarna
9
wizacji,aspiracjiitwierdzeń,dyktowanychnadmiernymiambicjamilubmisty-
fikacjami,awięcbezwiększegoznaczeniadlawiedzyizrozumieniahisto-
rycznejrzeczywistościfaszyzmu.
Obojętność–jeśliniewprostawersja–wobecbadańnadideologiczną
stronąfaszyzmubyławówczastaka,żewhistoriografiiwłoskiejsłabeecho
znajdowałystudiaErnstaNoltego,EugenaWebera,George,aL.Mossego,
JamesaA.Gregora–studiabardzoróżniącesięodsiebiewzałożeniach,me-
todachorazinterpretacjach,alemimowszystkozgodnewuznaniu,żeistniała
pewnaideologiafaszystowska,iwtwierdzeniu,żebyłaonaaspektemniebez
znaczeniadlahistorycznejrzeczywistościfaszyzmu.Jeszczewpoczątkachlat
siedemdziesiątychrzadkościąbylihistorycy–przynajmniejweWłoszech–
którzytwierdzili,żedlahistorycznegozrozumieniafaszyzmupotrzebneiko-
niecznebyłobraniepoduwagęnietylkofaktów,wydarzeńiskutków,rozwa-
żanychwyłączniewkontekścierozgrywekpolitykówiinteresówklasowych.
Rzadkowięcuznawanozaniezbędnebadanienastawieńmentalnych,prze-
konań,wartości,mitów,wizjiprzeszłości,interpretacjiwspółczesności,aspiracji
naprzyszłość.Wprzekonaniuwiększościhistorykówtamtegookresufaszyzm
niezasługiwałnatakiebadania,jakiestosujesięwodniesieniudoinnych
ruchówpolitycznych,takichjakliberalizm,socjalizm,komunizm,czyli–biorąc
jepoważniepoduwagę–takżejakoruchyideowe.Historykbadającyfaszyzm
powinienbyłzajmowaćsię„faktami”,„działaniami”i„skutkami”,anie„idea-
mi”,„intencjami”i„projektami”.Dlapoparciatakiejpostawyprzytaczano
niezgodnościpomiędzyideologiąapraktykąpolityczną,niespójnościprogra-
mowe,zmianykursu,akomodacjeikompromisypozdobyciuwładzy,kontrast
pomiędzydeklarowanymicelamiarealnieuzyskanymiefektami,dysproporcje
międzyrealizowanymiambicjamiaklęskowymefektemkońcowymfaszyzmu.
Wydajesię,żetakapostawabyłapodyktowanaraczejzałożonymzgóry
niedocenianiemaspektuideologicznegofaszyzmu,niżspecyfikąjegodoświad-
czeńczywagąnaukową,dyskryminującązgórykryterium„idei”i„faktów”.
Gdybyzastosowanotakiekryteriuminterpretacyjne,jakdlanaukowejspój-
nościdziaćsiępowinno,wodniesieniudowszystkichruchówpolitycznych,to
całebibliotekipoświęconeideomliberalizmu,socjalizmu,komunizmu,anar-
chizmuitd.,mogłybysięjawićjakopatetycznepomnikibezużyteczności.Zgod-
niezzasadąbezstronności,dziełaGiovanniegoGentilegoiAntoniaGram-
sciegomusiałybyzostaćwśródnichumieszczonerazem.Wewszystkichruchach
politycznychmożnastwierdzićniezgodnośćpomiędzyideologiąadziałaniem,
niespójnościprogramowe,zmianykursu,kompromisyidostosowywaniasiędo
okolicznościpozdobyciuwładzy,albodowarunków,wjakichdziałaruch
wobecwładzy.Wobrębiekażdegoruchupolitycznegoistniejejednakpewien
zestawpodstawowychzasad,któreokreślająjegotożsamość,mimonieunik-
nionychzmian,wynikającychzsamegojegorozwoju,którewyznaczająjego
zasadyicele,pozostającestałymi,niezależnieodakomodacjiikompromisów
