Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modernizacjatotalitarna
11
strażnikówiinterpretatorówtenurtyhistoriograficznesięuważały.Zgodnie
ztąinterpretacją,faszyzmbyłruchempolitycznymcałkowicieinstrumental-
nym,pozostającymnausługachwielkiegokapitału,zbrojnymramieniemideo-
logiinacjonalistycznej,azatemruchempozbawionymwłasnejtożsamościhis-
torycznej,bezjakiejkolwiekodrębności„podmiotowej”i„przedmiotowej”.[Był
to]epifenomen,aniezjawiskosamodzielne,przejawprzypadkowy–wformie
skrajnejizdegenerowanej–zjawisktrwałychiwcześniejszychodfaszyzmu,
takichjakreakcjaburżuazyjna,włoskicharakternarodowy,konserwatywny
autorytaryzmitp.Wedletegowyobrażeniafaszyzmniebyłniczymwięcejniż
zbieraninąbrutalnychignorantów,oportunistycznychpseudointelektualistów,
awanturników,kryminalistów,wykolejeńcówpozbawionychideiiideałów,siłą
zbrojnąigwałtowną,wynajętąprzezreakcję,pragnącązatrzymaćpostępy
nowoczesnościicofnąćbieghistorii.
Ideologicznymzałożeniemtakiejinterpretacjibyładychotomicznaiteolo-
gicznawizjalosówwspółczesnegoświata,przedstawianychjakoantagonizm
pomiędzy„rewolucją”a„reakcją”,między„postępem”a„zacofaniem”,„no-
woczesnością”a„antynowoczesnością”,„historią”a„antyhistorią”.Wramach
takiejwizjifaszyzmbyłpoprostunegatywemhistorycznym,reakcyjnymodchy-
leniem,antymodernistycznymiantyhistorycznymwrozwojunowoczesnej
cywilizacji,zmierzającejkuurzeczywistnieniuświatarozumuiwolności,świata
rozmaicieprojektowanego,wedługróżnych,częstosprzecznychwzajemnie
ideałówwolnościikultury,obecnychwideologiachrozmaitychruchówan-
tyfaszystowskich.Ztakiegopunktuwidzenia,adlawyjaśnieniasukcesów,jakie
faszyzmodnosiłjednakprzezdługiczas,zjednującsobiezarównopoparcie
mas,jakipozyskującwybitnychisławnychludzizeświatakulturywłoskiej–
takżetejnajnowszej,najbardziejnowoczesnejiawangardowej–zajedyneprze-
konującemotywyuważanoprzemoc,oszustwo,demagogię,korupcję,oportu-
nizm.Wszystkieideologiczneiinstytucjonalnecechywłaściwefaszyzmowi:
militaryzacjapolityki,mobilizacjamas,kultwodza,koncepcjapaństwatotali-
tarnego,wychowywanie„nowegoWłocha”,mity„nowejcywilizacji”,rytuały
isymbolenowejreligiipolitycznej–byłyuważanezanicwięcej,jaktylko
maskaradę,osłaniającądyktaturędemagogaiokreślonejklasyspołecznej,
mającąnacelujedyniewstrzymywaniezegarahistorii.
Takainterpretacjaczyniłaniewytłumaczalnymiwszystkiepytaniarodzące
sięzobserwacjidoświadczeńfaszystowskich,prowadzonejbeztłazgóryprzy-
jętychschematów.Naprzykład,gdymowaodemagogiiimanipulacji,jako
ojedynychdopuszczalnychmotywachwyjaśniającychsukcesfaszyzmu,nieda
sięoskarżyćfaszyzmu–takpartii,jakiPaństwa–oto,żeukrywałyswojeideały
icele,powiewającsztandaremwolności,kuszącinteligentówobronąkultury
niezależnej,schlebiającmasomobietnicamimaterialnegodobrobytuipoko-
jowego,szczęśliwegożycia,złudzeniamiochronyprzedburzamiwojennymi
ikonwulsjaminowoczesnegoświata,wepocenadalzdominowanejprzezrywa-
