Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wprowadzenie
dokonywanychprzedipozdobyciuwładzy.Tenkanonstanowirdzeńideowy,
jakimdlafaszyzmubyłmitpaństwatotalitarnego,adlanarodowegosocjalizmu
–antysemickirasizm.Pewienzaśstopieńniezgodności–mniejlubbardziej
wysoki–pomiędzyideologiąapraktykąpolitycznąjestzawszenieunikniony
wruchachrewolucyjnych,zarównoprzed,jakipozdobyciuwładzy.Zapewne
wfaszyzmieobecnabyławiększadozapragmatyzmuirelatywizmuniżwinnych
ruchach,aleniewchodzituwgrętylkooportunizmczybrakideologii.Prag-
matyzmioportunizmbyłycechamipostawymentalnejiideowej,którado-
świadczenie*przeciwstawiałateorii,improwizowanedziałania–spójności
doktrynalnej,wierzewmit–racjonalnemuwnioskowaniu.Doraźneprzystoso-
wania,zmiennośćprogramów,niezgodnośćprojektówzrezultataminiewyklu-
czająjednakużytecznościstudiównadideologią,prowadzącychdopoznania
izdefiniowaniatożsamościinaturydanegoruchupolitycznego,nawetwów-
czas,gdyruchten–jaktomiałomiejscewprzypadkufaszyzmu–rodziłsię
znastawieńaktywistycznych–antyteoretycznychiantyideologicznych.
„Zwielkimtrudem–zauważawroku1979AlbertoAsorRosa–obumiera
przesądopodłożuidealistycznymicroceańskim,żerzekomofaszyzmniemiał
wyższejkulturyczyteżniemiałkulturywogóle”
3
.Należypodkreślić,żetego
rodzajuprzesądbyłszerokopodzielany,takprzezhistorykówmarksistowskich,
jakiprzezhistorykówradykalnych.Jedniidrudzy,takjakihistorycyliberalni
proweniencjicroceańskiej,równieoporniwprzyjmowaniudowiadomości,że–
jakpisałAsorRosa–„przekonanie,przypisującefaszyzmowizdolnościkon-
trolinadszerokimikręgamiinteligencji,nieoznaczanobilitowaniagowocenie
historycznej,ajestjedyniepróbąlepszegoigłębszegozrozumieniarzeczywis-
tychmechanizmówoddziaływaniatotalitaryzmu”.Zpowodutegoprzesądu
istniałapewnaniechęćdoprzyznawania,żefaszyzm,jakoruchijakoustrój,
miałwłasnąideologię.Taniechęć–jakzauważyłPierGiorgioZunino–była
owocem„zrozumieniafaktu,mniejlubbardziejświadomego,alezpewnością
niefałszywego,żeprzyznaniefaszyzmowichoćbytylkoniecogruntuideolo-
gicznegorównałobysięwejściunarówniępochyłą,naktórejtrzebabysięliczyć
zprzyjęciemdowiadomościideifaszyzmuwyraźnieodmiennejodtej,doktó-
rejbyłosięprzywiązanym”,ponieważ„poprzezspiralęideologiinieuniknienie
przeniknęłybywirusy,którewcześniejczypóźniejdoprowadziłybydopopsucia
–jeśliniedozniszczenia–utrwalonejwizjifaszyzmuiantyfaszyzmu”
4
.
Takwięcnaprzeszkodziewrozwojubadańnaukowychnadświatemidei
faszystowskichstałygłównieideologiczneprzesądytychorientacjihistoriogra-
ficznych,którepretendowałydonadawaniawaginaukowejwłasnyminter-
pretacjomfaszyzmu,opartymnietylenakonkretnychisystematycznychba-
daniach,conawiernościpewnejtradycjiantyfaszyzmu,zaktórejjedynych
*Autorwyróżniłwswoimtekścieniektóresłowapospolite(wyrazy,grupywyrazówbądź
zwroty),zapisującjekursywą,cowtłumaczeniuzostałooddaneprzezkursywępółgrubą.
