Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zasadytransportubłonowego
Transportbiernyiaktywnyumożliwiająsubstancjom
rozpuszczonymprzejścieprzezbłonę
Transporteryikanałypozwalająmałymhydrofilowymcząsteczkom
ijonomprzenikaćprzezbłonękomórkową.Alecokontrolujekierunek
przechodzeniatychsubstancjidośrodkalubnazewnątrzkomórki(lub
organelli)?Wwieluprzypadkachkierunektransportuzależytylkoodstęż
żeńsubstancjirozpuszczonejpoobustronachbłony.Jeślitylkoistnieje
odpowiedniadroga,substancjespontanicznieprzechodząHwdół”,zprzeż
działuowysokimstężeniudoprzedziałuoniskimstężeniu.Takiruch
określamyjakobierny,ponieważniewymagażadnejinnejsiłynapędowej.
Jeślinaprzykładsubstancjarozpuszczonawystępujewwyższymstężeż
niupozakomórkąniżwjejwnętrzuigdywbłoniekomórkowejobecny
jestodpowiednikanałlubtransporter,substancjatabędziespontaniczż
nieprzechodzićprzezbłonędokomórkidziękitransportowibiernemu
(nazywanemuteżdyfuzjąułatwioną–przyp.tłum.),bezwydatkuenerż
giizestronybiałkatransportującego.HŚrodkami”transportubiernegosą
wszystkiekanałyiwieletransporterów.
Abyjednakprzenieśćsubstancjęrozpuszczonąwbrewgradientowistężeń,
białkotransportującemusiwykonaćpracę:musinapędzaćprzepływsubż
stancjiHpodgórę”zprzedziałuoniższymstężeniudoprzedziałuowyższym
stężeniu.Abybyłotomożliwe,sprzęgaonotransportzinnymprocesem,
którydostarczaenergii(jakomówionowrozdz.3).Tensposóbprzemieszż
czaniasubstancjirozpuszczonejprzezbłonęnazywanyjesttranspor-
temaktywnym.Prowadzonyjestonprzezokreślonytyptransporterów
nazwanypompami,któremogądoprocesutransportuzaprzęgnąćokreślone
źródłaenergii(
rys.12.4
).Jakwkrótceomówimy,energiatamożepochoż
dzićzhydrolizyATP
,jonowegogradientustężeńlubświatłasłonecznego.
Gradientstężeńipotencjałbłonowynapędzajątransport
biernysubstancjiposiadającejładunekelektryczny
Jakstwierdziliśmypowyżej,dlanienaładowanejcząsteczkikierunektransż
portubiernegojestokreślonywyłącznieprzezjejgradientstężeń.Jedż
nakżewprzypadkusubstancjimającychładunekelektryczny,zarówno
jonównieorganicznych,jakimałychcząsteczekorganicznych,wgrę
wchodzidodatkowasiła.Jakobjaśniliśmywcześniej,wpoprzekwiększoż
ścibłonwkomórcewystępujeróżnicapotencjałów,czyliróżnicawrozż
mieszczeniuładunku,którąokreślasięjakopotencjałbłonowy.Działaon
zokreślonąsiłąnakażdącząsteczkę,któramaładunekelektryczny.Cytoż
plazmatycznapowierzchniabłonykomórkowejmazazwyczajpotencjał
ujemnywzględemotoczeniakomórki,atoułatwiawprowadzaniedodatż
nionaładowanychcząsteczekijonówdokomórkiiwypychaniezniej
substancjinaładowanychujemnie.
401
Równocześnienaładowanesubstancjerozpuszczone,jakitenienaż
ładowane,przemieszczająsięwkierunkuichmniejszegostężenia.
komórkowa
błona
dyfuzja
prosta
transportowanacząsteczka
przez
kanał
TRANSPORTBIERNY
kanał
nośnik
przez
nośnik
TRANSPORTAKTYWNY
ENERGIA
pompa
gradient
stężeń
Rys.12.4.Transportbiernylub
aktywnyumożliwiaprzejściesubstancji
rozpuszczonychprzezbłonę.Niektóre
małeniepolarnecząsteczki,takiejakCO2
(patrzrys.12.2),mogąsięprzemieszczać
bezpośrednioprzezdwuwarstwę
lipidowąbezudziałubłonowego
białkatransportującego,dziękidyfuzji
prostejwkierunkuzgodnymzeswoim
gradientemstężeń.Jednakwiększość
substancjirozpuszczonychwymaga
udziałukanału,nośnikalubpompy.
Transportbiernyprzebiegawkierunku
zgodnymzgradientemstężeńizachodzi
spontanicznie,podczasgdytransport
aktywnyprzebiegawbrewgradientowi
stężeńiwymagadodatkowegonakładu
energii.Tylkotransporteryprowadzą
transportaktywny.Transporterytakie
nazywanesąpompami
