Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Częśćpierwsza.Teoriaihistoria
macja,Kościółkatolickiumocniłswąpozycjęizwiązałsięzwarstwamiuprzy-
wilejowanymi,coprzesądziłooantykościelnym,awkażdymrazieświeckim
charakterzemiejskiej,burżuazyjnejopozycjiwobecestablishmentu.Zatem
dziewiętnastowiecznyukładpodziałówspołeczno-politycznych,możliwychso-
juszyikoniecznychopozycji,czywręczkonfliktówzależałodtego,jakiukształ-
towałsięestablishmentijakiebyłyjegorelacjezKościołemorazjakąrealizo-
wałonpolitykęgospodarczą.Itaknaprzykład,wWielkiejBrytaniibudowni-
czowiepaństwanarodowegopozostawaliwsojuszuzkościołemkrajowym,aich
politykagospodarczarealizowałainteresywłaścicieliziemskich,więcwopo-
zycjiznajdowalisięreligijnidysydenciwsojuszuzmiejskąburżuazją.We
Francji,gdzieKościółkatolickizachowałswąpozycjęizwiązkizwładząpań-
stwową,rewolucyjnibudowniczowiepaństwanarodowego,reprezentującyin-
teresymiejskiejburżuazji,wybraliopcjęświecką,azatemwopozycjiznalazł
sięwłaśnieKościółkatolickiizwiązaneznimśrodowiska,właścicieleziem-
scyiregionyperyferyjne,przeciwnerewolucjiicentralizacji.ZkoleiwAu-
strii,gdzieKościółkatolickirównieżzachowałswąpozycjęizwiązkizwła-
dzą,budowniczowiepaństwawybraliopcjęwspółdziałaniazKościołemire-
alizowaniainteresówwłaścicieliziemskich,więcopozycjamiałacharakter
świeckiimiejski.Wtakiwłaśniesposóbelitypolityczne_przezdoniosłe
decyzjedotyczącerelacjizKościołem(znim,bezniegoczywręczprzeciw
niemu19)istrategiigospodarczej(preferowanieinteresówwłasnościziemskiej
czymiast)_kształtowałyliniepodziałówikonfliktyorazsojusze.Lipset
iRokkanwyróżniliosiemsekwencjiwydarzeńipowstałychwichwyniku
typówpodziałówspołeczno-politycznych,aleoczywiściezdawalisobiespra-
węzupraszczającego,typologicznegocharakteruswoichanaliz,wktórych
uwzględnilitylkowybraneaspekty(zmienne)złożonychprocesówhistorycz-
nychorazzredukowalibogactwoempirycznychsytuacjidotrzechdychoto-
mii,bardziejszczegółoweanalizypozostawiająchistorykom20.
Rewolucjewokresieod1789rokumiałydwojaki,demokratycznyinaro-
dowycharakter:chodziłoonadanieprawpolitycznychobywatelompaństw
narodowych.Demokratycznepaństwonarodowepotrzebowałokulturycen-
tralnejipropagowałoją,ustandaryzowaną,mającąmocmobilizacjiwskali
całegokrajuprzeciwkogrupomodmiennym(etnicznie,językowo,religijnie),
prowincjonalnym,peryferyjnym,atakżeprzeciwkoprzywilejomiroliKościoła.
OdtądnieKościół,leczdemokratyczno-narodowepaństwomiałosprawować
rząddusz.Dlategotakważnabyłakwestiakontrolinadinstytucjamiedukacyj-
nymi.Przemianytemiałyzkoniecznościinnyprzebiegwkrajach,gdzieKo-
19
Trzebapodkreślić,żetedecyzjeniebyłypodejmowanezupełnieswobodnie_elitypoli-
tycznezastawałyjakieśwarunkibrzegowe:pozycjęKościołaiskładwyznaniowyspołeczeń-
stwa,aleipolitykęKościoła,układsiłmiędzyposiadaczamiziemskimiaprzedsiębiorcamimiej-
skimiiichpolitykiitd.SkoroweFrancjisojuszKościołaztronembyłfaktem,torewolucyjni
budowniczowiepaństwamielidowyborupolitykęmniejlubbardziejantykościelną.
20
S.M.Lipset,S.Rokkan,op.cit.,s.39.
