Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Częśćpierwsza.Teoriaihistoria
wyborczego24.Oworozszerzanienastępowałoalbopodnaciskiemwarstwpo-
zbawionychtegoprawa(powszechneprawowyborczestanowiłojedenzpod-
stawowychpostulatówIIMiędzynarodówki),albojakoelementkonserwatyw-
nejpolitykiczęściowejkooptacjiikontrolowaniawarstwniższych.Wpierw-
szymprzypadkupowstawałsojusztejspośródpartiijużustabilizowanych,która
byłabardziejliberalnapolitycznie,ześrodowiskamirobotniczymi(Lib-Lab)_
partieczyorganizacjerobotniczedołączałyswoichkandydatówdoreprezen-
tacjitejpartiiipopierałyjąwwyborach25.Wdrugimprzypadkutokonserwa-
tywnipolitycydecydowalisięnarozszerzenieprawwyborczychdlaswoich
celów.PierwszymbyłbodajNapoleonIII,którypotrafiłwykorzystywaćplebi-
scytydlarealizacjiwłasnychdążeń,międzyinnymiwlistopadzie1852roku
dlazatwierdzeniagojakocesarza.Wkrótcepotem,w1861roku,Napoleon
IIIdoradzałpruskiemurządowiwprowadzeniepowszechnegoprawawybor-
czego,abykonserwatywnaludnośćwiejskamogłaprzegłosowaćmiejskich
liberałów26.OttovonBismarck,długoletnipremierPrus(1862_1873,1873-
_1890)ikanclerzNiemiec(1871_1890),starałsięwykorzystywaćtęstrategię
Actz1871roku,aponieważruchzwiązkowybyłbardzoupolityczniony,doprowadziłdopowsta-
niaLabourPartyw1906roku.Znaczniewcześniej,bow1864roku,powstaławLondynieIMię-
dzynarodówka,któraskupiałakilkadziesiąttysięcyczłonków(międzyinnymizWielkiejBryta-
nii,Francji,Szwajcarii,późniejWłoch,Hiszpanii,Niemiec,USA).Ojejpolitycznymznaczeniu
pośrednioświadczyfakt,żepoupadkuKomunyParyskiej(1870_71),którąpoparła,została
wwiększościpaństweuropejskichzdelegalizowana(iprzeniosłasiędoNowegoJorku).IIMię-
dzynarodówka,utworzonaw1889rokuwParyżu,skupiałapartiesocjaldemokratyczne.Najsil-
niejszaznich_SocjaldemokratycznaPartiaNiemiec,mimożew1878rokuzostałazakazana
przezrządOttovonBismarcka,przyczyniłasiędopowstaniaIIMiędzynarodówkiistanowiła
ważnąsiłęwpolitycewewnętrznejNiemiec.Kiedyw1890rokuzostałazalegalizowana,otrzy-
mała19,7%głosówwwyborachdoReichstagu;poparciedlaniejrosłoażdo34,8%głosówi110
z397miejscwReichstaguwwyborach1912roku.IIMiędzynarodówkadomagałasięmiędzy
innymipowszechnegoprawawyborczegoirównouprawnieniakobiet.Wjejpracachuczestni-
czyłytakżepolskiepartie:SdKPiL,PPS,PPSDorazBund.
24
Doprocesurozszerzaniaprawawyborczegoczylidopuszczanianowychgrupspołecz-
nychdopolitykinawiązujeLipsetwPoliticalMan(przedewszystkims.66_82,123,297_299).
ProcestenanalizujeiopisujemiędzyinnymiR.Dahl,Demokracjaijejkrytycy,przekł.S.Am-
sterdamski,SpołecznyInstytutWydawniczyZnakiFundacjaim.StefanaBatorego,Kraków_
Warszawa1995,s.170_188i321_325orazS.P.Huntington,Trzeciafalademokratyzacji,przekł.
A.Derdziuk,WydawnictwoNaukowePWNWarszawa1995,s.13_40,którywskazuje,żemini-
malnecechydefiniującedemokracjęwkontekścieXIXwieku(prawodogłosowania50%doro-
słychmężczyzn,awładzawykonawczaodpowiedzialnaprzedparlamentemlubwybieranawokre-
sowychwyborach)zaistniaływUSAw1828roku,kiedytowstarszychstanachzniesionocenzus
własnościiprzyjętodouniinowestanyzpowszechnymprawemwyborczymdlamężczyzn,co
dałotenefekt,żewwyborachprezydenckich1828rokumogłowziąćiwzięłoudziałponad50%
mężczyzn(ibid.,s.26).
25
PoczątkowoLabourPartywystawiałaswoichkandydatówtylkownielicznychokręgach
wyborczychiprzedIwojnąświatowąniezdobyławięcejniż42na670mandatów.Patrz:S.M.Lip-
set,S.Rokkan,op.cit.,s.31orazS.M.Lipset,op.cit.,s.66_82,123,297_299.
26
Ibid.,przypis39.
