Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Częśćpierwsza.Teoriaihistoria
PoIwojnieświatowejwiększośćpaństweuropejskich,wtymniemal
wszystkiezpaństwpowstałychpoupadkutrzechimperiów(Romanowów,
HabsburgówiHohenzollernów)29,zagwarantowałaswoimobywatelom,rów-
nieżkobietom30,prawawyborcze.Wprawdziejużwkrótcemiałmiejscepierw-
szyprzypadekzałamaniasiędemokracjiizastąpieniajejprzezdyktaturę_
marsznaRzymBenitoMussoliniegow1922rokuikonsolidacjawłoskiego
faszyzmuwlatach1923_1925_aprocesograniczaniademokracjilubodwro-
tuodniejwEuropietrwałipogłębiałsię,totychparęlatpoIwojnieświatowej
możnauznaćzaswoistezwieńczenieprocesukształtowaniasiępartiipolitycz-
nychirozszerzaniaprawawyborczego.LipsetiRokkantwierdzą,żeukształ-
towaneostateczniewlatach20.partieicałesystemypartyjneorazichrelacje
zespołeczeństwaminiejakozastygłyitrwałyprzezcałedekady:systemypar-
tyjnelat60.odzwierciedlają,zparomaistotnymiwyjątkami,strukturępodzia-
łówlat20.()alternatywypartyjneiwzadziwiającowieluprzypadkachor-
ganizacjepartyjnesąstarszeniżwiększośćnarodowychelektoratów31.Tak
brzmisłynnafreezinghypothesis.Towlatach20.dokonałasiękonsolidacja
systemupartyjnego,któryzjednejstronykanalizowałoczekiwaniaiżądania
orazpoparcie,azdrugiej_poprzezrządzącewiększości_realizowałkonkret-
nąpolitykę,który,bytakrzec,nadawałformęprocesowipolitycznemu,formę
podtrzymywanąnastępnieprzezwłasnąinercję.Zdarzałysię,oczywiście,przy-
padkigwałtownychzmian,jakweWłoszech,Niemczech,Hiszpanii,aleitam
byłyelementyciągłości.Partie,którenaprzełomieXIXiXXwiekuzbudowa-
łymasoweorganizacjeiusadowiłysięwlokalnychstrukturach,okazałysię
nadwyrazżywotne.Poważniejszezmianynastąpiłydopierouschyłkulat60.,
kiedytozwiązkipartiizichzwolennikamiiwyborcamizaczęłysłabnąć.Spo-
wodowanetobyłoizmianamispołecznymi(zanikaniemtradycyjnychklas,
powstawaniemnowychpodziałówspołeczno-politycznych,zmianąwyznacza-
nychwartości)iprzekształcaniemsięsamychpartiipolitycznych.Partietraciły
swojąprogramowąiorganizacyjnąspójność:zwracałysięnietylkodoswoich
tradycyjnychelektoratów,aledocałegospołeczeństwa32,starającsiędotrzećdo
corazbardziejkompetentnegowyborcypoprzezmassmedia,zpominięciem
własnychorganizacji;zaczętojeteżczęściowofinansowaćzbudżetu.Partyjne
elektoratyniebyłyjużtakzastygłe,abadaczezastanawialisię,ilejestwtym,
coobserwowali,ciągłości,ailezmiany(pojawiłosiępojęcievolatility,czyli
29
Państwapowstającewmiaręsłabnięciaipoupadkuczwartegoimperium_Imperium
Ottomańskiego,niebyłydemokratyczne.
30
WeFrancjiiwBelgiikobietyuzyskałyprawogłosudopieropoIIwojnieświatowej,
awSzwajcariiw1971roku.Za:R.A.Dahl,op.cit.,s.327.
31
S.M.Lipset,S.Rokkan,op.cit.,s.50;tłum.moje_M.G.
32
Kirchheimerokreśliłtakiepartiemianemcatch-allparties;patrz:O.Kirchheimer,The
TransformationoftheWesternEuropeanPartySystems,w:J.LaPalombara,M.Weiner(red.),
PoliticalPartiesandPoliticalDevelopment,PrincetonUniversityPress,Princeton1966.
