Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WielokulturowaŁódź–międzyhistoriąacodziennością
13
SpołeczeństwoŁodzibyłozróżnicowaneklasowoizawodowo.Aspekttenjestistotny
wkontekściepartycypacjimieszkańcówmiastawkulturze,popularnejbądźwysokiej.
Napierwsząijedynąpróbęstatystycznegoujęciaprocesuzmianwstrukturzezawodowej
wciąguponad40lat,przeprowadzonąprzezmagistratłódzki,powołujesięwswychba-
daniachJulianJanczak.Spisz1897r.pokazujezmianyzachodzącewtymczasiewŁodzi,
czyliszybkieprzesuwaniesięrolnictwanamarginesdziałalnościzawodowej,wysokietem-
powzrostuzatrudnieniawdużychzakładachizwiązanyztymwzrostliczbyproletariatu
przemysłowegoorazwzrostliczbysłużbydomowejiwyrobników,czyliproletariatumiej-
skiego.Wedługdanychzespisuwynika,żew1897r.wprzemyśleirzemioślepracowa-
ło58,2%zatrudnionych,jakosłużbadomowaiwyrobnicyzatrudnionychbyło21,8%,
whandlu,bankachiubezpieczeniach11%,wadministracji,sądownictwieiwolnychza-
wodach2,5%,wkomunikacjiiłączności1,8%,awrolnictwietylko0,3%ogółupracują-
cych.Większeznaczeniemajązasadniczeróżnicewstopniuzaangażowaniasięnarodowo-
ściwposzczególnetypyzajęć.Biorącpoduwagętylkotetypy,któredostarczałyśrodków
utrzymanianajwiększemuodsetkowimieszkańcówŁodzi,różnicemożnaprzedstawić
następująco:60,5%ludnościpolskiejutrzymywałosięzpracywprzemyśleirzemiośle,
25,2%zesłużbyizajęćdorywczych,a4,5%zhandlu.Natomiasthandeldostarczałśrod-
kówutrzymania40,6%ludnościżydowskiej,przemysłirzemiosło37,6%,apracawcha-
rakterzesłużbydomowejorazpracawyrobniczastanowiłautrzymaniedla10,5%Żydów.
Zkoleiludnośćniemieckazatrudnionabyław73,4%wprzemyśle,whandlu8%,aze
służbyutrzymywałosię10,3%pracownikówpochodzenianiemieckiego23.
Spisz1897r.byłjedynymtegorodzajuprzedsięwzięciemprzedwybuchemIwojnyświa-
towej,dlatego,zdaniemJulianaJanczakakolejnezmianywstrukturzezawodowejmożna
przedstawićtylkowogólnychzarysach.Ważnymelementemszczególnegowpolskichwa-
runkachukładustosunkównarodowościowychŁodzibyłoto,żewgrupieburżuazji,przemy-
słowcówibankierównajwiększyodsetekstanowiliNiemcyiŻydzi.Emblematycznedlahi-
storiiŁodziprzemysłowejstałysięnazwiskarodzinfabrykantówniemieckich:Scheiblerowie,
Herbstowie,Geyerowie,Grohmanowie,Heinzlowie,Kindermannowie,Biedermannowie,
Schweikertowie,atakżefabrykantówżydowskich:Poznańscy,Silbersteinowie,Rosenblatto-
wie,Osserowie,Kohnowie,Jarocińscy.Zkoleigrupęrobotnikówprzemysłowychstanowili
główniePolacyiNiemcy,natomiastzdecydowaniemniejszybyłtuudziałŻydów.Takistan
rzeczybyłspowodowanywzględamireligijnymi.Świętowanieszabatuwsobotębyłoniedo
pogodzeniazwymogamipracodawcówdużychzakładówprzemysłowychnastawionychna
maksymalnyzysk.JednakszczególnienazamieszkałychprzezŻydówBałutach,do1915r.
przedmieściuŁodzi,funkcjonowałybardzoliczneżydowskiewarsztatyrękodzielnicze.Lite-
rackieobrazytakichwarsztatównaBałutachznaleźćmożnawpowieściIzraelaRabonaBa-
łuty.Powieśćoprzedmieściu[Balut.Aromanfunaforsztot,1934]orazIzraelaJoszuiSingera
BraciaAszkenazy[DibriderAszkenazi,1935].Inteligencja,którątworzylilekarze,aptekarze,
nauczyciele,urzędnicyorazduchowniróżnychwyznań,stanowiłazaledwie2,3%24.
23Zob.J.Janczak,LudnośćŁodziprzemysłowej…,s.164,tab.31.
24Zob.S.Pytlas,StrukturaspołecznościłódzkiejwXIXiXXwieku(do1939r.),[w:]Rolanauczycieli
łódzkichwtworzeniudziedzictwakulturowegoŁodzi,red.S.Gala,Łódź1998,s.19.
