Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WielokulturowaŁódź–międzyhistoriąacodziennością
29
gorówpolicyjnychicenzuralnych.Domiastaprzyjeżdżałycorazczęściejzespoły,które
występowaływTeatrzeWielkimprzyul.Konstantynowskiej(ob.Legionów).Ichdobre
przyjęciebyłobodźcemdoutworzeniastałejscenyżydowskiej,którejzałożycielembył
IcchakZandberg.Prowadziłonteatrwlatach1905–1915.Popularnośćteatrubyłatak
duża,żeaktorzyżydowscywydzierżawilibudyneknowowybudowanegoTeatrunScala”
przyul.Cegielnianej18(ob.Więckowskiego).TeatrZandbergacieszyłsięwielkimpo-
wodzeniemupubliczności,wystawiająculubionyjejrepertuar:melodramaty,komedie,
żydowskieoperetkiorazoperetkifrancuskieiniemieckietłumaczonenajidysz.Repertuar
tenstanowiłtakżeatrakcjędlawidzówpolskich,ponieważwŁodziniebyłowówczassceny
operetkowej.Polscywidzowiebywaliwżydowskichteatrzykachrozrywkowych,variétés
orazkabaretach78.Pozaoperetkamiwystawianomelodramaty,sagirodzinneorazdramaty
historyczne,wktórychakcentowanozwiązekztradycją,folkloremżydowskim,rolęrodzi-
nyczymotywwiecznejtułaczki.SzymonDżigan,aktorzteatruAraratMojżeszaBroderso-
na,takoceniałróżnicęmiędzygrąwteatrzeżydowskim,apolskimlubniemieckim:
Wówczaspoznałemjużwielepolskichiniemieckichscen,niemogłemwięcnieza-
uważyćgłębokiejróżnicyalboraczejgłębokiejprzepaści,jakaistniałamiędzyichgrą
scenicznąatym,cosiędziałonanaszejscenie.Unichaktorzymówiliwsposóbnatural-
ny,pojawialisięnasceniejakoludzie,wyrażaliuczuciamilczeniemiswoimisłowami.
Aunasprzeciwnie–nasceniekrzyczanogromkimgłosem,szaleńczowymachiwano
rękamiinogami,azamiastmówić–deklamowano.Unaswystawianoidiotycznesztuki
zntańcemiśpiewem”.Papierowedekoracje,któreprzedstawiałysalon,ogródalbona-
wetksiężyciniebo,przykażdymruchuchwiałysięikiwały,jakbyodmawiałymodlitwę
Szmoneesre79.
ZdaniemDżiganaróżnicabyławyrazista,mimożenascenieżydowskiejwystępowaliuta-
lentowaliaktorzy,wybitniśpiewacyitancerze.WteatrzeZandbergaznalazłysięrównież
sztukizwielkiegorepertuarueuropejskiego.Wokresiemiędzywojennymtwórcystarali
sięoderwaćodtradycyjnegooperetkowo-komediowegoteatru,tworzączespołynawyso-
kimpoziomieartystycznym,jaknp.założonyprzezBrodersonateatrArarat.Zaczętoteż
kształcićaktorówwHebrajskimStudiuDramatycznym,któregozałożycielembyłpoeta
idramaturgIcchakKacenelson.TeatrżydowskiwŁodzibyłnietylkomiejscemrozrywki,
alepełniłtakżerolęinstytucji,któraskupiałaspołecznośćżydowskąpodczasuroczystości
społeczno-kulturalnych.
Pierwszazawodowascenaniemieckapowstaław1867r.,ajejsiedzibąbyłhotelPa-
radyz.Graliwnimzwykleartyści,którzyprzybywalizzagranicy.Byłytotypowetrupy
objazdowepodróżującepoEuropielubzespołyinnychteatrówwystępującegościnnie
wŁodzi.W1882r.Niemcyłódzcysfinansowaliprzebudowęsalidotańcaiwtensposób
przyul.Dzielnej(ob.Narutowicza)powstałteatrnTalia”.WczasiedyrekcjiAlberta
RosenthalaoglądanoznanychaktorówzBerlinaiWiednia.Wszczelniezapełnionejsali
78WięcejnatematteatrużydowskiegowŁodzizob.M.Leyko,TeatrżydowskiwŁodzi,[w:]Słownik
kulturyliterackiej…,s.365–368.
79Sz.Dżigan,Siłażydowskiegohumoru,[w:]WśródłódzkichŻydów…,s.145.
