Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
ZaczerpniętyzpracWiktoraSzkłowskiegopodziałnaskanonizowane
inieskanonizowanenormy,modeleiteksty10zakłada,iżkanonniejeststały,
leczzmieniasięwzależnościodwewnętrznychizewnętrznychuwarunkowań
systemuliterackiego.Even-Zoharodróżniajednakkanonicznośćtekstówodka-
nonicznościmodeli.
Czyminnymbowiemjestwcielenietekstudokanonuliterackiego,aczyminnym-wpro-
wadzeniegodopewnegorepertuaruzapośrednictwemmodelu,jakireprezentuje.Wpierw-
szymprzypadku,którymożnanazwaćkanonicznościąstatyczną,określonytekstzyskuje
akceptacjęjakoskończonyproduktizostajewłączonydozespołuusankcjonowanychteks-
tów,któreliteratura(kultura)pragniezachować.Wdrugiejsytuacji,którąokreślimymia-
nemkanonicznościdynamicznej,pewienmodelliterackizostajeugruntowanyjakozasada,
któraokazujesięproduktywnawsystemiepoprzezjegorepertuar11.
Jednocześniebadaczpodkreśla,żekażdytekstmożezostaćwcielonydore-
pertuaruitymsamymstaćsięskanonizowanymmodelem.Wówczasprzecho-
dzizpoziomubyciaskończonymproduktemnapoziombyciawzorcem12.
Repertuarjestzatemzespołemzasad,którerządząprodukcjątekstów13.Jegopod-
stawowąjednostkąjestrepertuarem.Stojącewcentrumpolisystemuliterackie-
goskanonizowanerepertuarymająpozycjędominującą,dziękiczemukontrolują
to,codziejesiępozanimi;walczącowłasnąpozycję,spychająpozostałerepertu-
arynaperyferie.Cociekawejednak,towłaśniedziękitejciągłejwalcezachowują
swojąwartość(choćjednocześniemogąstracićpozycję)-wprzeciwnymrazie
dochodzidostagnacji,którejwynikiemjestepigonizm14.Relacjetefunkcjonują
wrównymstopniunapoziomieliteraturnarodowych,coliteraturtłumaczonych.
Miejsceliteraturytłumaczonejwpolisystemieliteraturydanegokrajuzależyod
stanu,wjakimtaostatniawdanymmomenciesięznajduje.Niekonieczniejest
topozycjasekundarna.Badaczwymieniatrzymożliwościukładu,wktórymto
przekładytworzącentrum.Sątoprzypadki,kiedy:
a)polisystemjeszczesięnieskrystalizował,toznaczykiedyliteraturajestmłoda,trwapro-
cesjejpowstawania;
b)literaturajestalboperyferyjna(wobrębiegrupyskorelowanychkultur),albosłaba,
alboteżprzejawiaobietecechy;
c)wdziejachliteraturynastępująpunktyzwrotne,momentykryzysowelubkiedytworzy
sięwniejpewnegorodzajupróżnialiteracka15.
Uwagiteokazałysięważnąwskazówkądlaniniejszychbadańnietylkoze
względunaróżnenstatusy”literaturpolskiejibułgarskiejwmomenciepojawie-
10
I.Even-Zohar,PolysystemTheory[w:]PolysystemStudies,s.15.
11
I.Even-Zohar,Teoriapolisystemów,s.358.
12
I.Even-Zohar,PolysystemTheory,s.19.
13
14
Ibidem,s.17.
Ibidem,s.15-17.
15
I.Even-Zohar,Miejsceliteraturytłumaczonejwpolisystemieliterackim,s.199.
