Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
centralnympojęciem.Podstawowąsferąspołeczną,wktórejindywi-
dualizmrealizujesięwnowoczesnejkulturzezachodniej,jestsfera
określanaprzezHeglamianem„społeczeństwaobywatelskiego”,
którąwyraźnieodróżniałonod,jaktowpewnymmiejscuujmuje,
„państwapolitycznegowewłaściwymtegosłowaznaczeniuijego
ustroju”(FilP,par.267).Jednak„społeczeństwoobywatelskie”jest
zaledwiejednymzwieluaspektównowoczesnegopaństwa;wsamym
„państwiepolitycznymwewłaściwymtegosłowaznaczeniu”Hegel
dostrzegałpotężnywpływindywidualizmu,którywjegoopiniiprzy-
brałpodkoniecjegożycianiepokojącerozmiary(porewolucjilipcowej
weFrancji).
KoncepcjafilozofiiHeglabyłazdecydowanierealistycznaiantro-
pomorficzna.Miałasięonazajmowaćtym,cojestwirklich(,aktywne,
działające,rzeczywiste,),conietylkopoprostuistnieje,leczposiada
jakiśsens,uzasadnienielubdoniosłośćdlaludzi.Funkcjąfilozofii
politycznejniejestposzukiwaniepozaczasowych,uniwersalnych
pojęć,leczodkrywanieiwyjaśnianieideałówwłaściwychdanejkul-
turzeirealizowanychlubwyrażanychwżyciuspołecznym,obywa-
telskimipolitycznym.„Nawetrepublikaplatońska,którauchodzi
zaprzysłowiowypustyideał,wistocierzeczyujęłaniecoinnego,
jaknaturęgreckiejetyczności”(FilP,Przedmowa,s.16).Nawiązanie
doPlatona,starożytnejGrecjiiimperiówazjatyckichmożeprzyda-
waćHeglowskiemunaciskowinacharakterkulturyzachodniejpew-
negosmaczkuakademickiego.Odczasówostatniejwojnyświato-
wejbyliśmyjednakświadkaminiezwykłegorozprzestrzenianiasię
politycznychiinnychinstytucjispołecznychZachodudokrajównie
posiadającychzachodniejkultury,naogółzdziwacznymiwynikami.
Widzieliśmyteż(wPolsce,naWęgrzechiwCzechosłowacji)kryzys
systemukomunistycznego,narzuconegokrajomokulturzebardzo
różnejodkulturyRosjiroku1917.Odsześćdziesięciujużlatstoimy
wobecfaktuistnieniakomunizmuradzieckiego–„nowejcywilizacji”,
mówiącsłowamiSydneyaiBeatriceWebb–wskutekczegonatura
iznaczeniepolitycznekulturyzachodniejstałosiękluczowympro-
blemem,któregoniemożepominąćżadnarzetelnateoriapolityczna.
Nawiasemmówiąc,wartoprzypomnieć,żeatakKarlaPopperana
Heglajakowroga„społeczeństwaotwartego”2orazwszystkieinne
„totalitarne”interpretacjeHeglawydająsięmocnochybione.Hegel
postrzegałspołeczeństwaniezachodniewłaśniejako„zamknięte”,zaś
zachodniespołeczeństwojako„otwarte”iuznawałtoostatniezawyż-
szenadrabinieewolucjiodwszystkichpoprzednichspołeczeństw
2KarlR.Popper,Społeczeństwootwarteijegowrogowie,przeł.HalinaKrahelska,
WitoldJedlicki,PWN,Warszawa2006(wyd.pierwsze:Routledge,Londyn1945;wyd.
pierwszepolskie:NiezależnaOficynaWydawnicza,Warszawa1987).
38
