Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
iglobalnychkonfrontacji,wktórymmobilizacjaludności–takmate-
rialna,jakiduchowa–wystąpiłananiespotykanąwcześniejskalę.
Sądzę,żeaniliberalna,animarksistowskateoriapaństwaniemoże
zadowalającowyjaśnićlojalności,jakąjestwstanie–przynajmniejod
czasudoczasu–wzbudzićpaństwo,orazgotowościdopoświęcenia
własnegożyciaiszczęścianarzeczniepodległościnarodowejprzeztak
wieluludzizewszystkichklas.PunktwidzeniaHeglastwarzabardziej
użytecznąperspektywęwtejkwestiiniżliberalizmlubmarksizm.
Wróćmyterazdoidei,iżindywidualizmjestrysemcharakterystycz-
nymkulturyzachodniej.Hegelwielokrotniepodkreśla,żewewspólno-
tachtradycyjnych(ażdokońcaśredniowiecza)indywidualnaautoek-
spresjabyłapostrzeganajakoźródłozepsuciaetycznegoidezintegracji
społecznejorazżenieprzyznawanojejżadnegolubprawieżadnego
miejsca.Potemjednaknastąpiłprzełom,którykojarzyonznarodzina-
mimieszczańskiejzamożnościiwolnychmiast,recepcjąprawarzym-
skiego,RenesansemiReformacją.Włoniedawnejwspólnoty(byużyć
metaforymarksowskiej)rozwinąłsięnowyzbióridei,postaw,reguł
iinstytucji,któreskładałysięnaniezależnyisamoistnysystem.Siłą
napędowątegosystemubyłajednostkazeswoimipotrzebami,wolna
odtradycyjnychlojalności,osobistychaspiracjiisentymentów,próbu-
jącazrealizowaćjewpracy,produkcjiiwymianie,wchodzącawróżne
relacje,przystosowującasiędowymagańinnych,tworzącanoweklasy
igrupyiwytwarzającanadwyrazzłożonemechanizmyekonomiczne
ispołeczne.Systemtenniemógłrozwinąćsiębezpomocywładzypań-
stwowej,którazniosłarozmaitetradycyjneprzywilejeiograniczenia,
stworzyłanoweramyprawneizapewniławyspecjalizowanysztab
funkcjonariuszy,abystrzegliprawiinteresówjednostek.Wtenspo-
sóbnajwyższawładzapublicznanabrałanowegoi–wperspektywie
historiiświata–unikalnegoaspektu:zbiórinstytucjiifunkcjizwiąza-
nychraczejzpotrzebamiicelamijednostkowyminiżkolektywnymi.
„(…)Podmiotowaszczegółowośćnatomiastutrzymywanaprzez
obiektywnyporządekwtensposób,żejestznimzgodna,izarazem
jakotaka,któramaswojeuprawnienie(…),stajesięzasadąwszelkiego
ożywieniaspołeczeństwaobywatelskiego”(FilP,par.206).
NazwęspołeczeństwaobywatelskiegoHegelnadajesystemowi
społeczno-gospodarczo-prawnemu,którynarodziłsięwEuropie
iAmerycePółnocnejwcelumaksymalizowaniazakresuindywidual-
negowyboruizadowolenia.
Bezpośrednimskutkiemspołecznymtegosystemubyłowytwo-
rzenienowejformyintegracjipoprzezrelacjespołeczno-gospodarcze
opierającesięnakontrakcieiwspółpracy,którewznacznymstopniu
zastąpiływspólnotowąintegracjępoprzezrozmaiteformytradycyj-
40
